İngilizce beklenmedik bir şekilde sonuçlanan olaylara “unintended consequences” denilir. Ne beklerken ne oldu anlamına. Tabii beklenilmeyen sonuç olumlu ya da olumsuz olabileceği gibi hiç akla gelmeyen bir şey de olabiliyor.
Bu terimi son zamanlarda genellikle doğal süreç gibi çok karmaşık olaylara müdahale etmeyi düşünenlere uyarı olarak kullanmak moda haline geldi. Örneğin yıllarca önce gıda maddesi olarak Avustralya ve Yeni Zelanda’ya bu kıtada bulunmayan tavşan götürülmüş. Ancak yayılmalarını kontrol altında tutacak başka bir hayvan bulunmadığı için nüfusları patlamış. Öyle bir patlama ki zararsız ve sadece ot yiyen bu sevimli hayvan tarım sektörü için bir numaralı musibet haline gelmiş. Avustralya’nın bazı yerlerinde tavşan istilasını önlemek için yüzlerce kilometre uzunluğunda tel örgü çekmek zorunda kalmışlar ve sorun hala tam anlamıyla çözülmüş değil. Beklenilmeyen sonuçlara başka örnekler: Savaş sırasında batan gemilerin deniz hayvanlarına barınak sağlayarak balık nüfusunu artırması; Ortaçağ Avrupa’sında zenginlerin acımasızca koru ve ormanları kendileri için av alanı olarak ayırmalarının orman kıyımını önlemesi; Amerika’da 1970’li yıllarda kürtajın yasal hale gelmesiyle istenmeyen çocuk sayısının ve bununla beraber 90’lı yıllarda suç oranını azalması. En yaygın örnek ise belirli bir hastalık için geliştirilen bir ilacın başka bir hastalığa karşı daha etkin olması.

Sık sık iyi niyetle yapılan bir işin, atılan bir adımın olumsuz sonuçları da oluyor. 1990’yı yıllarda Avustralya’da bisiklete binen çocuklara kask giyme zorunluluğu getirilmesi beyin kanaması olaylarında önemli azalma sağlamış. Ancak daha sonra anlaşılmış ki azalmanın gerçek nedeni kask değil, kask takma mecburiyetinden ötürü çok daha az çocuğun bisiklete binmesi.

Böcekleri kontrol etmek için kullanılan DDT’nin, üremelerini önleyerek kuş nüfusuna büyük darbe vurması ve yararsız görülen sazlık ve bataklık alanların tarım alanı açmak için kurutulmasının kuraklık ve selleri arttırması.

Amerika’da 1920’lerde alkollü içki yasağı bar ve meyhanelerin kapanmasına yol açarken, çok büyük çapı içki kaçakçılığına ve bunu organize eden “Mafia” gibi suç çetelerinin oluşmasına sebep olmuş. Başka bir örnek 1980’li yıllarda Afganistan’da Sovyet işgaline karşı CIA tarafından kurulan ve beslenen mücahit örgütlerin şimdi Taleban gibi Amerika düşmanı şeriatçı örgütlere dönüşmesi.

Tüm bu örneklerin ortak yanı, çıkarılan yasalar, değişiklikler ve konulan kuralların çoğunun iyi niyetle yapılmış olması. İskoçlar iyi niyetle yapılan her işin iyi bitmeyeceğine dikkati çekmek için “Cehennemin yolu iyi niyet taşlarıyla döşelidir” demiş.

Uzun uzun bunları anlatmanın nedenine gelince.
Diğer yerel yönetimler gibi bizim belediye de yıllardır kamu harcamalarını azaltmaya, özellikle park ve bahçelerdeki araç-gereçleri bedavaya çıkarmaya çalışıyor. Arzu eden vatandaşlar ve hayırseverler çocuk oyun elemanlarına, pergola, kameriye, ahşap bank ve piknik masalarının masrafını karşılıyor.  Yani kendi cebinden ödeyerek belediyeye bağışlıyor. Tek arzuları bir yerine adlarının yazılması.
Bunlar arasında en popüleri ahşap bank olmalı ki hem bizim iskele hem kıyıdaki gezinti yolu insanların oturup dinlenebileceği, denizi seyredebileceği banklarla dolu.
Fakat gel de otur!

Çünkü vefat etmiş kişilerin anısına konulan bu banklar zamanla anıt-banka dönüşüyor. Özellikle Noel, Paskalya gibi dini bayramlar ve ölüm yıldönümlerinde üzerlerine çiçek hatta çelenk iliştirildiği için kimsenin üstüne oturası gelmiyor.

Gelse de korkuyor, utanıyor insanlar oturmaya.

Millet ne der?

Ya sahibi görürse?

Gördüğünüz gibi oturmak zor.

Mehmet İLHAN K.