Mars

Bilim-kurgu bizi hep Dünya’nın küçük yeşil Marslılar tarafından istila edileceğine şartlandırmıştır ama uzmanlar, bunun tam tersinin olabileceği konusunda kaygılı. Burada sözkonusu olan Mars’ın insanlar tarafından istilası tabii ki değil, ancak Dünya’dan Mars’a gönderilen birçok insansız araçta Dünyalı bakterilerin de Mars’a taşınmasından endişe ediliyor.

Mars Aracı Oppurtunity'nin 'selfie'si

Mars Aracı Oppurtunity’nin ‘selfie’si

NASA’ya göre istilacı organizmaları, başka uzay cisimlerini ‘kirletme’ potansiyeline sahip. Bu durumda da bilim insanları, ‘uzay cisimlerinde hayat var mı, yoksa karşılaştığımız hayat emareleri buraya Dünya’dan mı taşındı’ soru ve ikilemiyle karşı karşıya kalabilir. Böylesine bir kontaminasyon yani bakteri bulaşımının mümkün olup olamayacağını anlamak için öncelikle Dünya’dan Mars’a uzanan yolculuğa ne tür organizmaların dayanabileceğini, hangi mikropların uzay araçlarında çok zor şartlarda yaşayabileceğini bilmek gerekiyor. Bazı yeni araştırmalar, kimi mikropların gezegenlerarası yolculuğa bile dayanabilecek güçte, sanıldığından çok daha çetinceviz olduklarını ortaya koyuyor.

Mars Aracı Curiosity

Mars Aracı Curiosity

NASA’ya göre spor oluşturan bakteriler, en büyük riski teşkil ediyor çünkü bu bakteri türleri, sterilizasyon işlemlerinden geçseler de hayatta kalabiliyor, uzaya ve farklı gezegenlerin yüzeyindeki zorlu şartlara karşı koyabiliyor. Kimi bakteriler, varlıklarını sürdüremeyeceklerini anladıkları ortamlarda hemen tohuma benzeyen bir yapıya dönüşüyor. Spor formuna dönüşen bakteri, yüksek sıcaklık, radyasyon gibi dış etkenlerden zarar görmüyor ve bu ‘uyku halinde’ yıllarca varolabiliyor. Bu sporlarla oluşan ve en çok bilinen hastalıklar botulizm, şarbon ve tetanoz. Sporlar, insan ya da hayvan bedenine girdiklerinde uyku halinden çıkıp yeniden canlanıyorlar. Yani spor halindeki bakterileri öldürmek hiç de kolay olmuyor.

Mars Yüzeyi

Mars Yüzeyi

NASA uzmanları, Bacillus pumilus SAFR-032 bakterisinin sporlarının, mor ötesi ışınlama ve peroksit temizliği gibi uzay araçlarının sterilizasyonunda kullanılan tekniklere karşı koymayı başarabildiğini söylüyor. NASA’ya göre bu bakterinin sporları, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda, simülasyonla oluşturulmuş Mars ortamında yarım saat yaşamayı başardı. Normal sporlar, böylesine bir ortamda yalnızca 30 saniye yaşayabiliyor.

Alüminyum üzerindeki Bacillus pumilus SAFR-032 sporlarının uzay şartlarına maruz kalmadan önce ve sonraki görüntüleri

Alüminyum üzerindeki Bacillus pumilus SAFR-032 sporlarının uzay şartlarına maruz kalmadan önce ve sonraki görüntüleri

Bu sporlarla ilgili bir başka deney de uzayda gerçekleşti. Sporlar, Uluslararası Uzay İstasyonu’nun dışında kurulan bir tesiste 18 boyunca uzayda açık bırakıldı. Yani simülasyonlu Mars ortamından sonra sporlar bir de açık uzay şartlarına maruz kaldı. Sporlar, ne hikmetse uzayda 18 ay yaşamayı başardı!

NASA, uzayda hayatta kalmayı başaran sporların protein seviyelerinde mor ötesi ışınlamaya bağlı olarak artma kaydedildiğini bildiriyor. Bu sporlar Dünya’ya geri getirildiklerindeyse direnç seviyelerinde de önemli ölçüde artış saptandı. Yani uzayda kalmak, bazı bakterilerde turbo güç etkisi yapıyor adeta.

Bir başka deneydeyse yine Bacillus pumilus SAFR-032 bakterisi ve spor oluşturan bir başka bakteri, Bacillus subtilis 168, uzay araçlarının yapımında kullanılan aliminyum parçaları üzerine kurutulmuş şekilde yerleştirildi ve bir buçuk yıl boyunca Uluslararası Uzay İstasyonu’nda uzay boşluğuna, uzaydaki radyasyona ve aşırı sıcaklık değişikliklerine maruz kaldı. NASA, birçok organizmanın öldüğünü, ancak mor ötesi ışınlar filtrelendiğinde ve spor örnekleri karanlıkta bırakıldığında sporların yarısının yaşadığının ortaya çıktığını bildiriyor.

Bakteri direnci

Bakteri direnci

Spor üreten şarbon bakterisi

Spor üreten şarbon bakterisi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tüm bu deneylerin sonuçları, bakteri sporlarının güneş radyasyonundan korunduğu takdirde Mars’a giren bir uzay aracında böylesine zorlu bir yolculuğa dayanabileceğini gösteriyor. Uzmanlara göre bu çalışmalar, Dünya’da ortaya çıkacak yeni tür mikrop ve organizmalar hakkında da bizlere fikir verebilecek nitelikte.

Her türlü antibiyotik tedavisine karşı dirençli olan, yılda 600 can alan ve 'kabus bakteri' olarak bilinen CRE bakterisi

Her türlü antibiyotik tedavisine karşı dirençli olan, yılda 600 can alan ve ‘kabus bakteri’ olarak bilinen CRE bakterisi