Perandoria romake u shtri në mbi tre kontinente për shumë shekuj; në të banonin rreth 70 milion njerëz, Në një zonë të tillë të madhe të siguroje furnizim të qëndrueshëm me ushqim nuk ishte e lehtë, veçanërisht po të kihet parasysh klima e ndryshueshme dhe e thatë në rajonin e Mesdheut.
Për të mësuar, se si mund të jetë arritur kjo, tre shkencëtarë; një ambientalist nga Universiteti i Utrecht, një hydrologists nga Holanda dhe një klasicist në Universitetin e Stanfordit në SHBA., u vunë në kërkim për të zbuluar se në ç’mënyrë romakët arritën nëpërmjet ujit për bujqësi dhe tregtisë së të lashtave të kontribuonin në jetëgjatësinë e civilizimit të tyre.
Shkencëtarët i trajtuan shoqëritë e kaluara me ndryshimet në mjedisin e tyre, dhe hoqën paralele mes civilizimit romak dhe të ditëve tona. Për shembull, romakët u ndeshën me manaxhimin e burimeve të ujit përballë rritjes së popullsisë dhe urbanizimit. Për të siguruar rritjen e vazhdueshme dhe stabilitetin e qytetërimit të tyre, ata duhej të garantonin një furnizim të vazhdueshëm me ushqim në qytete e varfëra me ujë.
Ekipi përdoruri një model hidrologjik për të llogaritur rendimentet e grurit, të cilat ndryshojnë në varësi të faktorëve të tillë si klima dhe lloji i tokës. Autorët përdorën harta duke rindërtuar peisazhin romak dhe popullatën për të vlerësuar se ku prodhimi bujqësor dhe kërkesa ushqimore ishin më të mëdha. Ata gjithashtu simuluan tregtinë e grurit bazuar në një rindërtim interaktiv i rrjetit të transportit Romak, që merr parasysh koston e transportit në varësi të faktorëve të tillë si distancën dhe mjetet e transportit.
Rrjeti i tyre virtual tregoi se aftësia e romakëve për të lidhur mjediset e ndryshme të Mesdheut nëpërmjet tregtisë lejoi që qytetërimi i tyre të lulëzojnë. Nëse rendimenti i grurit ishte i ulët në një rajon të caktuar, ata importonin grurë nga një pjesë tjetër e Mesdheut që kishte suficit.
Por praktika inovative romake e manaxhimit të ujit mund të ketë kontribuar edhe në rrëzimin e tyre. Kjo është parë në ditët tona. P.sh., tregtia dhe uji kanë mundësuar rritjen e shpejtë të popullsisë dhe urbanizimin që nga fillimi i revolucionit industrial, por megjithatë, rendimentet e varfra në bujqësi shtohen me shtimin e ndryshimeve klimatike.
