Shu yil aprel oyida O`zbekiston Respublikasi prezidentining xorij investitsiyalarini mamlakatga bevosita jalb qilishni takomillashtirish to`g`risida qarori e’lon qilingan edi. Shundan buyon o’tgan to’rt oy davomida mamlakatdagi bir nechta yirik xorij kompaniyalari davlat tomonidan bosimga uchradi.

O`zbekistonda muammoga uchragan korxonalarning so`nggisi Rossiya sarmoyadorlariga tegishli MTS aloqa kompaniyasidir. Bundan avvalroq Hindiston bilan hamkorlikdagi “Spantex” to`qimachilik korxonasi, Bekobod va Quvasoydagi sement zavodida qozog`istonlik tadbirkorlarga tegishli aksiyalar muammoga yuz tutgan edi.

Bulardan tashqari daniyalik investorlarga qarashli “Karlsberg Uzbekistan” pivo zavodi, shuningdek, Bekobodagi turk sarmayodarlari ishlatayotgan ikki korxona ham faoliyatdan to`xtadi.

O`zbekistonda o`z faoliyatini to`xtatishga majbur korxonalarga qo`yilayotgan ayblar, asosan, soliq va moliyaviy tizimdagi qonunbuzarliklarga aloqador.

MTS bilan bog`liq mojaro ham bundan mustasno emas. Ayni paytda kompaniya faoliyatini taftish qilish davom etmoqda. Korxonaning bir nechta xodimlari hibsda, tergov qilinmoqda. Rossiya shirkatining O`zbekistondagi bo`limi soliq to`lashdan bo’yin tovlaganlikda, xususan, 27 million dollarga yaqin mablag`ni yashirganlikda ayblangan.

So`nggi xabarlarga ko`ra, O`zbekistonda MTSga tegishli hisob raqamlari ham muzlatib qo`yilgan. 9 milliondan oshiq mijozga ega aloqa kompaniyasi O`zbekistonda xizmat ko`rsatishni qayta tiklashi ehtimoldan uzoq ko`rinadi.

MTSning Moskvadagi bosh shirkati kompaniya O`zbekiston bozoridan majburan siqib chiqarilganini da’vo qilmoqda. MTS nazarida uning xodimlarini asossiz ravishda moddiy tovlamachilikda ayblashmoqda.

Kompaniya vitse-prezidenti Maykl Xekker (Michael Hecker) yaqinda hamkasbim Navbahor Imamova bilan suhbatda O’zbekistondagi faoliyat batamom tugatilayotganini tan oldi. Xekkerning aytishicha, MTS Rossiya va Amerikadan yordam so’rayotganini aytdi. Kompaniyaning yarmi ruslarga tegishli va 30 foizga yaqiniga amerikaliklar egalik qiladi, dedi u, shuningdek, aksiyalar London va Nyu-Yorkdagi birjalarda sotiladi.

MTS O’zbekistonda iste`molchilar huquqini buzganlikda ham ayblanmoqda. Tashkilot bu ayblovlarni ham rad etgan.

Kompaniya rahbariyatiga ko`ra, aloqa tarmoqlari O`zbektelekom tomonidan o`chirib qo`yilgan, bunday sharoitda aholiga xizmat ko`rsatishni tiklash imkonsiz.

MTS bilan bog`liq mojaro bir muncha avval kompaniyaning O`zbekistondagi rahbari Bekzod Ahmedov mamlakatdan qochib ketgandan so’ng boshlangan edi.

O`zbekiston katta miqdordagi mablag’ni o`zlashtirishda ayblanayotgan Behzod Ahmedvni Interpol orqali qidiruvga bergan. Ahmedovning daragi esa keyinchalik Moskvadan chiqdi, ayni paytda uni O`zbekistonga qaytarilgani va hibsga olingani haqida ma`lumotlar bor.

MTS bilan bog`liq jarayon O`zbekistonda faoliyati to`xtagan boshqa xorijiy korxonalar taqdiriga juda o`xshash. E`tiroz va ayblovlar deyarli bir xil.

O`zbekistonda biznes yurtishga qaror qilgan kompaniyalar mahalliy shart-sharoitlarni inobatga olishlari lozim. Bu shartlar biznes yuritishning qonuniy yo`llarini samarasiz va hatto imkonsiz qilib qo`yadi.

Tahlilchilarga ko’ra, xorij sarmoyadorlarini O’zbekistonda ishlashdan to’sadigan narsa bu korrupsiyaning keng tarqalganligi, erkin iqtisodiyot tizimining yo`qligi hamda biznes ustidan siyosiy bosimning mavjudligidir.

MTS bilan bog`liq mojaroda ushbu sabablardan qaysi biri ko’proq rol o’ynagani hozircha noma`lum. Ayrim mulohazalarga ko`ra, bu mojora ortida siyosiy sabablar yot`gani haqiqatga yaqinroq.

Malik Mansur, Germaniya