O’zbekistonni sovet davridan beri boshqarib kelayotgan Islom Karimov bu yil 75 yoshni qarshiladi. © AP
So’nggi paytlarda turli ommaviy axborot vositalari va mustaqil tahlilchilar O`zbekistonda Islom Karimovdan keyin hokimiyatga kim kelishi haqida turli taxminlarni olg’a sura boshladi. Bu jarayon mamlakatda qanday o’tishi haqidagi so`nggi hisobotlarning deyarli barchasi xavotirli. Ular O`zbekistonda silkinishlar davri kutilayotganidan darak beradi.
Taxminlar turlicha. Lekin barcha tadqiqotchilar, ekspertlar bir fikrda yakdil: Karimovdan so`ng O`zbekistonda vaziyat qanday bo’lishi mavhum.
Ayrim tahlilchilar Karimov ketishi ortidan mamlakatda, hatto mintaqada beqarorlik yuzaga kelishi mumkinligidan ogohlantiradi.
Bunday qarash odamlarni cho’chitib, ayrimlarda Karimovning barqarorlikni ushlab turganiga shukr, ishqilib, tinchlik bo`lsin, degan fikr uyg`otishi mumkin.
Ammo tig` kuchiga asoslangan barqarorlik ortidan silkinish kelishi brinchi bor kuzatilayotgani yo`q. Bunday barqarorlikning umri qanchalik uzun bo`lsa, undan keyin yuz beradigan beqarorlikning tebranish kuchi ham shunchalik yuqori bo’ladi.
Bizga esa normal, favqulodda silkinishlarsiz mamlakat yo`nalishi va rahbarini tanlash mumkin bo`lgan muhit kerak. Bu aksariyat davlatlar rivojlanishiga asos bo`lib kelayotgan ustun, boshqaruvning eng samarali usuli sifatida ko’riladigan o’sha eski gap – demokratiya.
So`nggi 20 yillik tariximiz davomida erkin so`z va muxolif qarashga nisbatan qo’llanayotgan ta’qiblar shu qadar oddiy ko`nikmaga aylandiki, bu haqda gapirishning o’zi zerikarli mavzuga aylandi. Qayta-qayta takrorlanayotgan gaplar hatto ayrimlarning ensasini qotira boshladi.
Lekin bir narsa bizga yaxshi ma’lum. 20 yil davomida yashirib kelingan muammolar hech qayoqqa yo`qolgani yo’q. Aksincha, keskinlashgancha yuzaga chiqish fursatini kutmoqda. Mamlakatda ochiq bir jamiyat paydo bo’lsa, ko’p narsa yuzaga qalqib chiqishi muqarrar. Bu esa silliq kechmaydi. Beqarorlik xavfining yuqoriligi aslida hozirgi yopiq jamiyatdan qolayotgan meros.
Shunday ekan, jamoatchilik bu davrga tayyor turishi kerak. Afsuski, bugun xalq siyosiy jihatdan uyg’oq emas. Bunday uyg`oqliqlikni ta’minlab turuvchi ruh so’nggi 20 yil davomida boy berilgan.
O’zbekistonda hokimiyat o`zgarishi mamlakat uchun tahlikali davr bo`lishi haqida xulosa qilayotgan ekspertlar ko`proq shunga, O`zbekistonda fuqorolik jamiyati shakillanmaganiga, jamoatchilik kutilmagan o`zgarishlarga tayyor emasligiga e’tibor qaratmoqda. Bunday vaziyat jamiyatni parokanda qilishi mumkin, deydi ular.
Ammo jamiyat ham o`z instinktlariga ega. O’zgarishlar shamoli boshlanar ekan, millat xotirasida unutilgan tuyg’ular qayta uyg’onishiga, xalq orasida yana jonlanish boshlanishiga umid qilging keladi.
Malik Mansur,
Germaniya
Bu o’zgarishlardan darakmi?
2012-yil O’zbekiston hayotida sodir bo’lgan muhim voqealar sarhisobiga kirmagan bir voqea haqida to’xtalmoqchiman.
Xabaringiz bo’lsal, o’tgan yili O‘zbekistonda Mardikorlar Kasaba Uyushmasi tuzilgan.
Hali oyoqqa turmagan bu tashkilot haqida katta gapirish sizda istehzo uyg’otishi mumkin. Zotan, bizdagi turg’unlik bu kabi masalalarga bundan boshqacha munosabatda bo‘lishga hojat ham qoldirmaydi.
Mardikorlar Kasaba Uyushmasini tuzish harakatini shu turg‘unlik chegarasidan o‘tishga bo’lgan urinish deb baholash mumkin.
Tashabbuschilar Abdulla Tojiboy og’li va Nuriddin Jumaniyozovning aytishicha, tashkilotning ta‘sis majlisi o’tkazilganda, chetdan ularga biror bosim ko‘rsatilmagan.
Majlisda tashabbus guruhiga rais sifatida saylangan Nuriddin Jumaniyozov yangi uyushmaning rivoj topishiga ishonadi. Keling, buni uning o’zidan eshitaylik.
Nuriddin Jumaniyozov mardikorlar uyushmasi haqida (Audio)
Ta‘sis majlisining o’tkazilishiga ruxsat berilishi hukumatda mustaqil tashkilotlarga nisbatan munosabat ijobiy tomonga o‘zgara boshladi, degani emas. Ammo bu masalani mulohaza qilib ko‘rish uchun arzigulik asos.
Mardikorlar Kasaba Uyushmasi hozirgacha 500 ga yaqin tarafdorlaridan imzo yiqqan. O‘zbekiston sharoitida bu aholi ijtimoiy kayfiyatida kechayotgan o’zgarishlardan darak beruvchi ko‘rsatkich.
2010-yilda advokat Ruhiddin Komilov muxolif siyosiy partiya tuzish maqsadida majlis tashkil etgan edi.
„Xalq manfaatlari“ sotsial demoktarik partiya sifatida rejalangan bu tashabbus haqida boshqa hech narsa eshitmadik. Ikki yildan uzoq davom etgan bu jimlikdan shuni anglashimiz mumkinki, partiya faoliyatini yo’lga qo’yish imkoniyati bo‘lmagan.
Shundan keyingi mavjud bo‘shliqda Mardikorlar Kasaba Uyushmasi yuzaga chiqmoqda. So‘nggi xabarlarga ko`ra, tashkilot faollari Ichki ishlar vazirligida qabul qilingan. Vazirlik vakili bilan mardikorlar haq-huquqlarini himoya qilish yuzasidan muzokara olib borilgan. Bu umidli xabar.
Mustaqil siyosiy-ijtimoiy tashkilotlar, tashabbuslar mamlakatda keskin ta’qib ostiga olinishi haqiqat. Bu ta‘qiblar orasidan mustaqil tashkilot sizib chiqayotganini turlicha qabul qilish mumkin.
Albatta, bu iliqlikdan darak deyishga hali erta. O‘zgarishlar shamoli haqidagi xabarlar hozirgacha faqat tazyiqlarning kuchayishi bilan nihoyalanmoqda.
Nima bo‘lishidan qat‘i nazar, shu vaqtgacha bo‘lgan tajribadan kelib chiqib aytish mumkin bo`lgani yana o`sha eskilik: Uyushma faollashishi ortidan bosimlarning yangi to`lqini boshlanishi ehtimoli katta.
Shu bahonada burash lozim bo`lgan nuqtalar aniqlanadi, siqiladi. Boshqa tomondan, fuqarolar faolligi uchun berilgan izn chegarasi nisbatan ochiqlanadi.
Shart qo‘yish hukumatdan. O’zgarish qilishga intilayotgan faollarda bu shart qoidalarini qabul qilishdan boshqa chora yo`q. Navbatdagi faollik navbatdagi hibsga yetaklashi ham isbotlangan haqiqat. Shuning uchun bu cheklovdan o`tishga ko‘pchilikda jazm ham, xohish ham yo‘q.
Ammo qoldirilgan imkoniyatlar shu xavotirli nuqtada ekan, buning uchun jazm va iroda topganlar shubhasiz tahsinga, qo`llab-quvvatlashga loyiq.
Malik Mansur,
Germaniya
