Vatan Manzaralari

O`zbek xalqi yana bir fidoyi farzandidan ayrildi

Zohir A'lam

Zohir A’lam

Taniqli yozuvchi Zohir A’lam 71 yoshida vatanida tuproqqa qo`yildi. Uni so`nggi yo`lga kuzatgan va kuzata olmagan do`stlarning barchasi uchun bu bu katta qayg’u bo’lgani shubhasiz.

Zohir A`lam taqdiri o`zbek shaxsiyatini ulug` bilgan millat ziyolisining murakkab va achchiq bir hayot yo`lini ko`rsatadi.

Yozuvchining o`limidan keyin ham adabiy jamoatchilikdagi mavjud sukut o`z vatani, millati taqdiri haqida hamisha to`g`ri so`zni ayta olgan adibni xotirlash hamon xatarli ekanidan dalolat beradi.

Zohir A’lamni avvaldan yaxshi bilardim, lekin so`nggi yillarda uni bevosita tanish imkoniyatiga ega bo’lgandim. Toshkentda ba`zan ish yuzasidan, ba`zan esa do`stlar davrasida gurunglashish uchunu bilan uchrashib turardik.

Xotirada uning bosiq, biroz kinoyali tabassumi qalqiydi.

O`sha paytlar zamondan,  atrofdagi jamoatchilikdan hafsalasi pir bo`lgan yozuvchi millat shaxsiyatini qadimiy bitiklardan izlayotgan edi. Turklar haqidagi eng qadimgi, birlamchi manbalarni qidirib, topganlarini o`zbekchaga o`girayotgan yozuvchi uchun bu izlanish uni atrofdagi majruhlikdan chalg`ituvchi bir qanoat ham edi.

Zohir A`lam o`zbek xalqining qat’iyatli vakillaridan edi, uning qat`iyati bosiqlikda ko`rinardi. O`zbek tiliga davlat maqomi berilishidagi xizmati katta bo`lgan yozuvchining millatga, tilga hurmati chuqur, sobit edi.

Poytaxtdagi martabali va nufuzli ziyolilar ham Toshkent shevasiga o`tib ketayotgan bir davrda, asli toshkentlik adibning o`zbek adabiy tilida jonli, tabiiy gapirishi yuksak madaniyat va ehtiromdan darak berardi.

Zohir A`lam o`zidagi tuyg`ularni, vatan va millat haqidagi taassurotlarini yoshlarga, o`quvchilariga yetkaza olmadi. Nazarimda, bu borada uning izlanishlari ham, aytadigan gaplari ham ko`p edi. Adib nashriyotlardan ham, jamoatchilikdan ham chetga surildi. Jamiyat hayotini o`z taqdiri bilan bog`lagan yozuvchi uchun bu juda og`ir edi.

Zoh`ir A`lam odamlar soyasidan ham qo`rqayotgan bir muhitda nafaqat haq so`zni ayta olgan, balki o`z taqdirini, hayotini shu haqiqat uchun tikkan kam sonli adiblardan edi. Shu ma`noda yozuvchining uzlatga chekinish qarori uning sukunatdagi isyoniga o`xshardi.

Nazarimda Zohir A`lam nafaqat ijodi, balki shaxsiyati, irodasi bilan ham o`zbek adabiyotida, jamiyatida o`ziga xos iz qoldirdi.

Asarlari darsliklardan olib tashlanishi, uzlatga ketishni ixtiyor qilishi Zohir A`lamni millat xarakteri va iztiroblarini o`ziga singdirgan yorqin shaxsiyatga aylantiradi.

Yurt mustaqilligi uchun kurashda oldingi safda turgan Zohir A`lam o’zi umid qilgan istiqbolni ko`rmadi, uning tasavvuridagi erksevar avlod yetishadimi, yo`qmi, bu ham noma`lum.

Har holda bunday yoshlarga o`rnak bo`luvchi Zohir A`lam doxil avlod chig`iriqdan o`tkazildi, kimlarningfir ruhi sindirildi, kimlardir sotib olindi. Ruhi bukilmaganlar zulm ostida qoldi, qamoqqa tashlandi, quvg`inga solindi, tarqoqlantirildi, begona qilindi.

Vatanda bu avlod vakillarini bir davraga yig`ish, o`zaro gina-kuduratlardan xoli bo`lish, ular ruhiyatini singdrish niyati bor edi, ammo afsus bu niyat amalga oshmadi.

Erk, vatan qadri uchun kurashish, yashash timsolini bergan bu avlod vakillari esa jimgina birin-ketin oramizdan ketmoqda.

Biz bu avlod qudratidan nisbat ola bilamizmi, yo`qmi, bunisi noaniq, ayniqsa yolg`onga cho`ktirilgan bugungi avlod qarshisida bu narsa yanada  umidsizdek ko`rinadi…

Malik Mansur

Vatanni vatandoshlardan begona qilayotgan og’riqlar

http://sptimes.ru/archive/img/1773/2013_08_13_22_21_1773_02_Migrants.jpg

Rossiyadagi mehnat muhojirlari © AP

Yaqin bir do`stimdan xat oldim. U mendan Rossiya fuqaroligini olish imkoniyatlari haqida so`rabdi. Og’aynimning yozishicha, sharoitdan kelib chiqib va istiqbolni o`ylagan holda Rossiya fuqaroligini olish yomon emas.

Ikki yildan buyon xorijda yurgan mendek odam uchun vatanda o`z istiqbolini ko`ra olmayotgan do`stga maslahat berish og`ir.

Do`stim ziyoli odam, mamlakat hayoti va taqdiriga befarq emas. Hozirgacha umid bilan yashadi. Qiyinchiliklarni o`tkinchi deb hisoblab keldi. Hukumat rahbarining siyosati vaqt o`tib natija beradi deya ishondi.

Xo’sh, uning qarashlaridagi o’zgarishga sabab nima? Ishonch yo`qolganimi? Vatandagi voqelikni to’g’ri tahlil qilish natijasimi? Yo Rossiya fuqaroligini olish osonlashgani haqidagi gap-so`zlar ta’sirimi? Bilmadim.

Har holda uning bunday qarorga kelishi mening ichimda ham g`alati bezovtalik uyg`otgani rost.

Ba`zan global voqealar silsilasini inson shaxsiyatidagi kichik o`zgarishlar belgilaydi. Men do`stimning qarorida shunday ishora ko`rdim.

Bu qariyb 23 yil mobaynida hukumatni olqishlashga qaratilgan, tanqid va erkin fikr quvg`in qilingan total tashviqotning inqiroziga o`xshaydi. Bugun nafaqat mamlakatdagi, balki atrofdagi hodisalar ham bu tashviqotning darzli tirqishlarini kengaytirmoqda.

1990-yillarning boshida O`zbekistonda mintaqani birlashtiruvchi bir qudrat bor edi. Bu salohiyat mintaqada erkin, nizo va talashlardan xoli bir hudud barpo etish uchun yetarli edi. Qo`shni davlatlar uchun O`zbekiston havas qilsa arziydigan, umidli davlat edi.

Afsus, hukumatimiz mamlakatni nafaqat dunyodan, balki qo`shni-qardoshlardan ham ajratish, tahdidlarni bo`rttirish va tashabbuslarni o`ldirish yo`lidan bordi.

Kelgan manzilimiz esa havasli emas. Siyosatga, mamlakat taqdiriga bosh qo`shishni istaganlarga ham, munosib tirikchilik uchun ish izlayotgan minglab fuqarolarga ham yurtda joy yo`q. Vatan torayib bormoqda.

Ko’plab o`zbekistonlik bugun Rossiya fuqaroligini olishga tayyor. Minglab aholi haqida gap ketayotgani ayon. Mohiyat Rossiya ularga fuqarolik berishi yoki bermasligida emas, balki Moskvanining yangi imperiya siyosatini yuritayotgani bilan bog`liq so`nggi jarayonlarga qaramasdan bu ixtiyorning yuzaga chiqqanidadir.

Qanday bo`lmasin, hech kim bu qarorni qoralashga haqli emas, ayniqsa, qariyb 23 yildan buyon porloq kelajak haqida bong urub kelayotgan amaldagi hukumat.

Agar odamlarimizda Rossiya vositasida yurtni o`nglash, o`zgarishlar qilish umidi shakllanayotgan bo`lsa, bu reallikka ko’z yuma olmaysiz.

O`zbekiston faqat nufuzi bilan emas, tarixiy salohiyati bilan ham Rossiy ekspansiyasini mintaqada qaytalanishiga huquq bermaydigan asosiy ustun.

G`arb ham, Rossiya ham, O`zbekiston hukumati ham bu salohiyatni yaxshi tushunadi. Qo`llov ham, munosabatlar ham shunga muvofiq. Kimdir rasmiy Toshkentning boshini silayotgan ekan, bu faqat hukumat masofalanayotgani uchun emas, balki O’zbekiston ortida mintaqaning qudratli nufuzi turgani uchun hamdir.

Ammo hukumat orqa qilayotgan 30 millionlik aholi orasida repessiyadan to’yib, istiqbolni o`zga yurtdan izlaganlar ko’paymoqda.

Ehtimol, muhojirlik dunyo tegirmonini aylantirayotgan bugungi sharoitda bundan fojea yasamaslik kerakdir. Ammo yaqingacha ko`pchilik intilgan, odamlarni o`ziga tortib kelgan, mintaqani madaniy markazi hisoblangan vatandagi bu reallikka ko`nikish ham og`ir.

Malik MANSUR