Politoloq Qabil Hüseynli

Politoloq Qabil Hüseynli Amerikanın Səsi radiosuna müsahibəsində Liviyada keçid dövrünün ağır olacağını düşünür. Onun fikrincə, Türkiyə demokratiyası bütün müsəlman dünyası üçün yaxşı nümunədir.

Sual: Artıq, Liviya xalqı qələbəyə çox yaxındır. Qəzzafi hökumətinin süqutundan sonrakı dövrü necə görürsünüz?

Cavab: Müəmmar Qəzzafidən sonrakı proseslər o qədər də asan olmayacaq. Liviya tayfaların, qəbilələrin üstünlük təşkil etdiyi çoxrəngli və  mozaik bir ölkədir. Bu səbəbdən də ölkədə ümummilli həmrəyliyə gəlməyin yolları asan olmayacaq. Xüsusilə, nəzərə almaq lazımdır ki, Liviyanın indiki ərazisində vaxtı ilə üç bölgə olub və hər üç bölgə özünü müstəqil elan edib. Sonra, kral İdrisin vaxtında 20-cu əsrin ortalarında bölgələr birləşdirilərək vahid Liviya elan edilib. Keçmişdən qalan, ayırıcı fikir sindromu da, ola bilər ki, gələcəkdə maneələr yaratsın. Bununla yanaşı, qalib gəlmiş inqilabçılar Qəzzafi hökumətinin üzvlərindən bütövlükdə imtina etsə, idarəetmədə çətinliklər daha da artacaq.

Bununla yanaşı, güman edirəm ki, artıq çətin proseslər arxada qalıb. İnqilab dünya dövlətlərinin yaxından dəstəyi ilə məqsədinə çatacaq.

Sual: Liviya və ərəb inqilablarının regional təsirləri nə ola bilər? Çünki, bir sıra siyasi liderlər, dövlət başçıları rişxəndlə artıq “ərəb baharının” arxada qaldığını iddia edir.

Cavab: Yox, “Ərəb baharı” başa çatmayıb, proses davam edir. Çünki, Liviyada cərəyan edən hadisələr Suriyada da cərəyan etməkdədir. Suriya da artıq yeni siyasi dəyişikliyə “hamilədir”. Suriyadan sonra, başqa ölkələr də bu, proseslərə qatılacaq. Xüsusilə uzun illərdir ki, İranla bağlı söylənilənlər yenidən gündəmə gələcək. Çünki, bölgədə həm terrorizmə, həm də qərb əleyhinə yönəlmiş diversiyalara hamilik edən dövlətlər sırasında həm Suriyanın, həm İranın, eləcə də Müəmmar Qəzzafinin adı çəkilir. Hazırda bu adamların tarix səhnəsindən silinməsi prosesi gedir və proses məntiqi sonluğuna çatacaq.

Sual: Türkiyənin demokratiya təcrübəsi ərəb dünyası üçün nümunə ola bilərmi?

Cavab: Türkiyədə bərqərar olmuş demokratiya və dövlətçilik modeli bütün müsəlman dünyası üçün daha keçərlidir və çox pozitiv əhəmiyyətə malikdir. Son zamanlar, bu nöqteyi-nəzərdən Türkiyənin qərbdən inqilab baş vermiş ölkələrə bir kart-blanş aldığının şahidi olmaqdayıq. Məsələn, Liviyada proses hələ məntiqi sonluğa çatmayıb, amma Türkiyənin xarici işlər naziri öz xanımı ilə birgə bu ölkəyə səfər edib. Nazir Türkiyənin qalib gəlmiş üsyançıların tərəfində olduğunu açıq bəyan edib. Bu isə Türkiyənin Liviyada gedəcək yenidənqurma prosesinə yaxından dəstək verəcəyini göstərir. Bununla yanaşı, Türkiyə Suriya rəhbərliyinə ultimativ şəkildə qırğınları dayandırmağı məsləhət görüb. Düzdür, buna cavab verilməyib. Amma, Türkiyə açıq şəkildə bəyan edib ki, “sözün qurtardığı yerdə əməli hərəkətlər başlayır”.

Sual: Bundan sonra, ərəb dünyasında qərbin, xüsusilə də Amerikanın regional təsirləri necə olacaq?

Cavab: Bundan sonra, ərəb dünyasındakı proseslər demokratiya və insan haqlarına söykənən proseslər olacaq. Bərqərar olan və olacaq siyasi sistemlər qərb demokratiyasına bənzəməyə çalışacaq. Bu nöqteyi-nəzərdən Amerikanın regionda təsirləri böyük olacaq. Prezident Obamanın Liviya, Suriya ilə bağlı bəyanatları ərəb dünyası və xalqları tərəfindən ürəklə təqdir və qəbul edilir.

Rəsul Cəfərov

Eurovizion-2012 mahnı müsabiqəsi ərəfəsində insan hüquqları sahəsində həyata keçirilən “Demokratiya üçün musiqi” kampaniyasının koordinatoru Rəsul Cəfərov Amerikanın Səsi radiosuna müsahibəsində ölkədə insan hüquqları, söz, fikir, toplaşmaq, media azadlıqları, siyasi məhbus problemi və viza rejimindən danışıb.

Sual: Kampaniyanızın əsas məqsədi nədir?

Cavab: Əsas məqsədimiz gələn il Azərbaycanda keçiriləcək və dünyanın çoxsaylı ölkələrinin iştirak edəcəyi Eurovizion-2012 mahnı müsabiqəsi ərəfəsində dünya ictimaiyyətinin diqqətini ölkədəki insan hüquqları sahəsindəki problemlərin həllinə yönəltməkdir. Hesab edirik ki, xüsusi ilə siyasi məhbus, söz, toplaşmaq, birləşmək, media azadlığı sahəsindəki problemləri, ictimai teleradionun fəaliyyəti və viza rejimi ilə bağlı vəziyyətin yaxşılaşdırılması məsələləri aktuallaşdırılmalıdır. Biz, dünya səviyyəli müsabiqə keçirən ölkədə belə problemlərin olmamasının zəruriliyini ictimailəşdirmək istəyirik.

Sual: Kampaniyaya kimlər qoşulub?

Cavab: Kampaniya bu il iyulun 28-də dörd qeyri-hökumət təşkilatı, Siyasi Azadlıqları Müdafiə Alyansı, İnsan Hüquqları Klubu, Sülh və Demokratiya İnstitutu, Reportyorların Azadlıq və Təhlükəsizlik İnstitutu tərəfindən elan edilib. Kampaniya  vətəndaş cəmiyyətləri, ziyalılar, ictimai xadimlər, xarici təşkilatlar üçün açıqdır. Artıq, çoxsaylı yerli və beynəlxalq təşkilat maraq göstərir. Hesab edirik ki, payız aylarından başlayaraq tədbirlər daha geniş vüsət alacaq.

Sual: Hansı tədbirləri həyata keçirəcəksiniz?

Cavab: Biz problemlərin və onların həll yollarının lobbiçiliyini aparacağıq.  Bu yolla həm yerli, həm də beynəlxalq təşkilatların mövcud problemləri mütəmadi olaraq Azərbaycan hökuməti qarşısında qaldırmasına nail olacağıq. Müxtəlif təşkilatlara problemlərin monitorinqi və həlli yolları ilə bağlı məktublar göndərəcəyik, xüsusi internet saytı yaradacağıq. 2012-ci ilin yanvar və ya fevral ayında geniş tərkibli beynəlxalq konfrans keçirilməsini planlaşdırırıq. Biz, həmçinin İctimai teleradionun işinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı Avropa Yayım Birliyi qarşısında məsələ qaldıracağıq.  Eyni zamanda, digər qanuni vasitələrdən də istifadə edəcəyik.

Sual: Azərbaycan mahnı müsabiqəsi ilə bağlı təşkilat komitəsi yaradıb. Bu komitəyə də müraciət ediləcəkmi?

Cavab: Artıq biz, bu komitəyə müraciət etmişik. Ötən həftə təşkilat komitəsinin sədri Mehriban xanım Əliyevaya müraciət ünvanladıq.

Müraciətdə Azərbaycanda mövcud olan siyasi məhbus probleminə, sərbəst toplaşmaq və birləşmə azadlığı, ifadə azadlığı, mülkiyyət hüququ, İctimai Televiziya və Radionun fəaliyyəti sahəsində çətinliklərə, viza rejiminin sərt olmasına toxunmuşuq.

Biz problemlərin həllində təşkilat komitəsi ilə  əməkdaşlıq etməyə hazırıq.

İyuldan başlayaraq Azərbaycanda temperaturlar çox istiləşib. Ölkə avqusta 42 dərəcə istiliklə keçib. Sinoptiklər istilərin ay ərzində davam edəcəyini bildirir.  Belə ki, avqustda Bakıda və Abşeronda

gündüzlər +30 +35 dərəcə, ayrı-ayrı günlərdə +38 +40 dərəcə isti olacaq. Regionlarda da isti olacaq. Ən yüksək temperatur Naxçıvandadır +38 +42 dərəcə…

Reallıqda, belə isti havalar turistləri cəlb etməlidir. Yəni, Abşeronun isti havasına Xəzərin sahilboyu saysız-hesabsız çimərliklərini və dənizin “qızıl qum”unu da əlavə etsək xaricilərin sayı çox olmalıdır.

Azərbaycan prezidenti də 2011-ci ili “Turizm ili” elan edib.

Turizmi ilinin

yanvarda elan edilməsinə  baxmayaraq hökumət “2011-ci ilin “Turizm ili” elan edilməsi ilə bağlı Tədbirlər Planı” adlı sənədi düz yeddi ay sonra iyulun 20-də təsdiq edib. Bu isə əslində Azərbaycan atalar sözündə deylidiyi kimi “toydan sonra nağara” effektinin göstəricisidir. Görünür hökumət “Turizmi ili” elan etməklə, bütün hazırlıq işlərinin həyata keçirildiyini düşünüb.

Amma, turistləri də aldatmaq mümkün deyil. Axı, heç kim “pulunun dəlisi deyil”. Elə, yayın istisində Xəzər çimərliklərində bəzi hallarad rus və nadir hallarda isə Anadolu türkcəsində danışıqlara rast gəlinməsi buna sübutdur. Doğrudur, çox bahalı çimərliklər də var. Oralarda əraziyə giriş 18-20 manatdan çoxdur. Hələ, xidmətlərin bahalığını demirəm.

Orta gəlirli Azərbaycan ailələri isə əsasən Türkiyə, Rusiya, Ukrayna və Gürcüstan turist obyektlərinə üstünlük verir. Buradakı qiymətlər və xidmətdən də razılıqla danışırlar.

Azərbaycanda istirahət neçəyədir

Xəzərdə çimərlik

Turan agentliyinin məlumatına görə, Azərbaycanda turizm mövsümünün qızğın vaxtı olmasına baxmayaraq istirahət zonaları yarıboşdur. Atlas Travel turizm agentliyi bildirir ki, yerli turizm obyektlərində qiymətlər bahadır. “Bu il dünyada turistlər üçün qiymətlər ucuzlaşsa da, Azərbaycanda 5% bahalaşıb. Yerli turistlərə bir neçə region təklif edilir. Bunlar Quba-Xaçmaz, Qəbələ, Masallı, İsmayıllı və Lahıcdır. Orada iki nəfərlik evin bir günü 90 manat (113 dollar), 1 ailə üçün 130 manatdır (163 dollar). Bu qiymətə yalnız səhər yeməyi daxildir. Şam yeməyi və naharı istirahət edənlər restoranda sifariş verməlidir. Bu isə, sutkada 80-120 manata başa gəlir. Yəni 2 nəfərin istirahəti sutkada 220 manata (275 dollar), 10 gün 2200 manata (2750 dollar) başa gəlir. Azərbaycanda orta aylıq maaş 351 manatdır (439 dollar). Bu halda ölkədə dincəlmək hər kəsi cəlb etmir. Çoxları ölkədən kənara getməyə üstünlük verir.

Qiymətlər

Turan agentliyi nümunə üçün Azərbaycanın bir sıra turist obyektlərində qiymətləri dərc edib (manatla /1 gecə, 1 manat 1,25 dollardır): “Qaya” istirahət evi (Lahıc) 2 nəfərlik – 90, 4 nəfərlik –  130 (qiymətə təkcə səhər yeməyi daxildir); “7 gözəl” istirahət evi (Qəbələ) 2 nəfərlik – 60 manat (3 dəfə yemək);  “Qız qalası” istirahət evi (İsmayıllı) 2 nəfərlik –  80 manat, 4 nəfərlik –  120 manat (qiymətə təkcə səhər yeməyi daxildir);  “Qubaterras” istirahət evi (Quba) 2 nəfərlik – 70 manat, 4 nəfərlik – 130 manat, (qiymətə təkcə səhər yeməyi daxildir).

Böyük Qafqaz dağları

Atlas Travel turizm agentliyində deyirlər ki, 3 dəfə yemək, uçuş və sığorta da daxil Türkiyənin məşhur kurortlarında 1 adam 650 manata 7 gecə dincələ bilər. 4 nəfərlik ailəyə belə istirahət 2600 manata başa gələr. Aşağıda Türkiyənin kurortlarının qiymətləri verilir  (manatla, qiymətə aviabilet, oteldə qalmaq, 3 dəfə yemək, transfer, sığorta daxildir): Antalya  –  499, Bodrum – 633, Quş adası – 659, Mərmərə – 545, Şimali Kipr  – 323 manatdır.

Gürcüstanda qiymətlər daha məqbuldur. Məsələn, Batumidə 7 gün istirahət 535 manatdır. Buraya aviabilet, oteldə qalmaq, 3 dəfə yemək, transfer, sığorta daxildir.

İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin sədri Vüqar Bayramov deyir ki, Gürcüstanda istirahət Azərbaycandakından 2 dəfə ucuzdur. “Qiymətin bahalığı turizm sahəsində əsas problemlərdən biridir. məhz bu səbəbdən vətəndaşlar çox vaxt qonşu ölkələrə gedir”, – deyə o qeyd edib.

Contact.az saytı yazır ki, xarici turistlərin Azərbaycana cəlb edilməsinə mane olan əsas problemlərdən biri də aviabiletlərin bahalığı və aeroportdakı yığımdır. Belə ki, rusiyalı turist 500-600 dollara Türkiyədə 1 həftə 4 ulduzlu oteldə qalmaq, 3 dəfə yemək, transfer imkanı və Moskva-Antalya-Moskva bileti əldə edir. Bu pula yalnız Moskva-Bakı-Moskva təyyarə bileti almaq olar. Qonşu Gürcüstandan isə İstanbula 79 avroya uçmaq olur.

Azərbaycana gəlməyin digər çətinlikləri

MDB ölkələrinin əksər vətəndaşları üçün Azərbaycana gələrkən viza almaq zərurəti yoxdur. Ancaq, Azərbaycana hazırda digər xarici

Palçıq vulkanı

ölkə vətəndaşlarının gəlməsində xeyli viza problemləri yaşanır. Belə ki, ötən ilədək istənilən ölkə vətəndaşı Bakı hava limanında ölkəyə giriş vizası ala bilirdi. Amma, qanunvericiliyə dəyişiklik edildikdən sonra xaricilər yalnız Azərbaycanın xarici ölkələrdəki konsul idarələrindən viza ala bilərlər. Bu isə, ölkəyə gəlmək üçün xərclərin artmasına səbəb olur. Digər tərəfdən, son dövrlər xarici ölkə jurnalistlərinin beynəlxalq mediada tez-tez ölkədən çıxarılması, insan haqlarının pis olması, fiziki təzyiqlər, hökumətin vətəndaşları ilə davranışı barədə mənfi xəbərlərin yayılması insanlarda turist ölkəsi kimi Azərbaycanı seçməsində qorxu hissi yaradır. Çünki, istənilən şəxs hansı ölkəyə getmək istəyirsə, internetdə o, ölkəni axtarır. Azərbaycan barədə beynəlxalq axtarış saytlarında da ilk öncə məlumatlar azdır, ingilis dilli məlumatlar isə həddən artıq azdır və əksəriyyəti insanlarda qorxu hissi yaradan xəbərlərdir.

Təssəvvür edin ki, bu xəbərləri oxuyan, hətta Azərbaycanda əvvəllər uzun müddtə yaşamış insan belə zəng vurub soruşur ki, “Azərbaycana gələnləri doğrudan qovurlar”.

Bundan başqa, təhlükəsiz qida məhsulları, tibbi xidmət və başqa sahələrlə bağlı qorxular da qalmaqdadır. Yayın istisində, hər gün satış müəssisələrində tonlarla keyfiyyətsiz və istifadə vaxtı keçmiş dondurma, qida və bostan məhsulları müəyyən edilir. Maraqlıdır ki, belə hallarla bağlı məlumatlar hər gün yayılır. Bəs, ölkədə məhsullar satış müəssisələrinə daxil olmamışdan öncə, ona keyfiyyət sertifikatı verən dövlət orqanları məsuliyyət daşımır. Bütün hallarda, idxal edilən və istehsal olunan məhsulların hamısının milli keyfiyyət standartları mövcuddur.

Azərbaycanın turizmi tarixindən

Vikipediya saytının məlumatına görə, Azərbaycan dövlətinə ilk səyahətlər ticarət, dini, siyasi və dərketmə məqsədləri ilə əlaqəli olub. Eramızdan əvvəl Azərbaycanda olmuş səyyah və alimlərdən Plinin, Plutarxın, Heardotun, Ptolomeyin və Strabonun adlarını çəkə bilərik.

İçəri Şəhər

Azərbaycan qədim dövrlərdə Böyük İpək Yolunun üzərində mühüm dayanacaq kimi tanınan bir ölkədir. Antik müəlliflərin məlumatlarına görə, Böyük İpək Yolunun ən fəal hərəkətli trasslarından biri Qafqaz Albaniyasının ərazisindən (Müasir Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən qədim dövlət) keçirdi. Bu yol elmi dairələrdə Strabon yolu kimi daha məşhurdur. Strabonun yazdığına görə, hind mallarının böyük əksəriyyəti Orta Asiya ərazisindən keçərək çaylarla Xəzər dənizinə, sonra dəniz vasitəsilə Azərbaycana və Kür çayı ilə Şərqi Gürcüstana, oradan isə Qara dənizə aparılıb.

Çoxillik arxeoloji tədqiqatlar göstərir ki, Böyük İpək Yolu ilə gətirilən antik mallar əsas anbar məntəqələrində Mingəçevirdə yerləşdirilib və buradan da Azərbaycanın digər şəhərlərinə göndərilib. Orta Asiya, Hindistan və Çindən Mingəçevirə  gətirilən malların bir hissəsi Gürcüstana və Qara dəniz sahillərinə göndərilib, bir hissəsi isə Mingəçevirdən ticarət yolu (trassı) ilə yayılıb. Bu trasslardan biri Bərdədən cənuba Naxçıvan-Kiçik Asiya istiqamətində digəri isə Mingəçevirdən Qəbələ – Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənub ətəkləri və Xəzər sahili boyunca Şamaxı – Dərbənd Şimali Qafqaz istiqamətində gedib.

İpək yolu trassı üzərində Təbriz, Marağa, Ərdəbil, Gəncə, Naxçıvan, Ordubad, Şəki  Azərbaycanın şimalında mühüm beynəlxalq ticarət mərkəzlərinə çevrilib.

Rusiyadan İrana və Hindistana gedən dəniz və qurur yollarının ayrıcında yerləşən Bakının XIV əsrin ortalarında Qərblə Şərq arasında ticarət əlaqələrində böyük rolu olub. . Ağ dənizdən Volqa çayı vasitəsilə Xəzər dənizinə və sonra İran və Hindistana aparan Volqa – Xəzər dəniz yolu, Bakıda yeni karvansaraların tikilməsinə səbəb olub, bunların ölüçüləri əvvəlki dövrlərdə inşa edilənlərə nisbətən daha böyük idi. Müxtəlif zamanlarda Azərbaycana səyahət edən tarixçilər və səyyahlar karvansaraları öz səyahətnamələrində qeyd edib. Hazırda bunlardan Multanı (XII – XIV), Buxara (XIV – XVI) və başqa memarlıq nümunələri tarixi abidə kimi qorunur.

Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra da diqqət mərkəzində olub. 1999-cu ildə Milli Məclis “Turizm haqqında” qanun qəbul edib.

2001-ci ilin sentyabrın 25-də Cənubi Koreya Respublikasının paytaxtı Seul şəhərində Ümumdünya Turizm Təşkilatının (ÜTT) XIV Baş Assambleyasında Azərbaycan bu beynəlxalq təşkilata üzv olub.

2002-ci ildə ilk dəfə Bakıda xarici ölkələrin turizm şirkətlərinin iştirakı ilə Beynəlxalq Turizm Sərgisi təşkil olunub.

Ölkədə turizmi inkişaf etdirmək və turizm ehtiyatlarından səmərəli istifadə etmək məqsədilə prezidentin 2002-ci il 27 avqust tarixli sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasında 2002-2005-ci illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı” təsdiq olunub.

2009-cu ilin aprelində Bakıda 8-ci dəfə Beynəlxalq Turizm Sərgisi keçirilib. Sərgidə 20 ölkədən 78 turizm müəssisəsi iştirak edib.

“2009-2018-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında kurortların inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” təsdiq edilib.

Mehmanxanalar və səyyahət

Azərbaycanda 499 mehmanxana və mehmanxana tipli obyekt fəaliyyət göstərir. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin məlumatına görə,

Qızılağac qotuğu

bu obyektlərin 312-si Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən verilən lisenziya əsasında, 187-si isə qanunsuz fəaliyyət göstərir. Mehmanxana və mehmanxana tipli obyektlərin 80-ə yaxını ulduz kateqoriyası alıb. Hotellərin 15-i “beş ulduz”ludur. Onların 13-ü Bakıdadır. Respublikada 37 “dörd ulduz”lu hotel fəaliyyət göstərir, 21-i Bakıdadır. “Üç ulduz”lu 21 hoteldən 13-ü Bakıdadır. Ölkə üzrə ümumilikdə “iki ulduz”lu 3 hotel fəaliyyət göstərir. Onun 1-i paytaxtdadır. Ölkədə 100-dən çox turist şirkəti fəaliyyət göstərir.

Azərbaycanın istənilən regionuna quru, hava və dəmir yol nəqliyyatı ilə səyahət etmək mümkündür.

Prezident İlham Əliyev və baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan

Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycana bir günlük səfərə gəlib.

Bu, Türkiyə baş nazirinin seçkilərdən sonra ilk rəsmi xarici səfəridir. Azərbaycana səfər birinciliyi artıq Türkiyədə siyasi ənənəyə çevrilib və Türkiyənin yeni hökumətləri ilk xarici səfərlərini Azərbaycandan başlayır.

Amma, iki dövlət arasında qardaşlıq münasibətləri klassik deyimdəki kimi “bir millət, iki dövlət” teoreminə uyğun olsa da, həll edilməli ciddi məsələlər qalmaqdadır.

Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu Amerikanın Səsi radiosuna müsahibəsində bildirib ki, “Azərbaycanın Türkiyə vətəndaşları üçün viza rejimini ləğv etməsi, Azərbaycan qazının Türkiyə üzərindən daşınmasının tranzit qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi və Türkiyə-Azərbaycan Strateji Əməkdaşlıq Təşkilatının strukturlarının formalaşdırılması məsələləri həllini gözləyir”.

Ekspertlər həmçinin bu günki danışıqların əsas mövzusundan biri kimi Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi və Cənubi Qafqazda təhlükəsizlik məsələsini də qeyd edir.

Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan səfərindən öncə bildirib ki, görüşlərdə Türkiyə və Azərbaycan arasında əlaqələrin inkişaf etdirilməsi, enerji layihələri, xüsusilə də “Nabucco” layihəsi üzərində işlər davam edəcək. Bu layihədən Avropanın gözləntiləri 10 milyard kub metr təbii qazdır”.

Baş nazir Cənub Qafqazda sülhün bərpası üçün fəaliyyətdən də danışıb. “Türkiyə və Azərbaycan arasında əlaqələrin gücləndirilməsi Qafqaz bölgəsində sabitliyin təmin edilməsinə yönəlib”, – deyə o qeyd edib.

Bakı danışıqları – birgə mətbuat konfransı

Qarabağ münaqişəsi Azərbaycan üçün olduğu kimi, Türkiyə üçün də yaradır. Bu bəyanatı Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan

Baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan

prezident Əliyevlə danışıqlardan sonra keçirilən mətbuat konfransında verib.

Cənab Ərdoğan bildirib ki, Qarabağ mövzusu iki ölkənin dialoqunda prioritet sayılır. “Siyasi, hərbi, iqtisadi münasibətlərin gələcək inkişafı Azərbaycan və Türkiyə xarici işlər nazirlərinin rəhbərlik etdiyi Strateji Əməkdaşlıq Şurasının iclasında ətraflı müzakirə obyekti olacaq”.

Baş nazir ticari-iqtisadi əlaqələrin dinamikasından məmnun olduğunu bildirib. “2010-cu ildə bu həcm 2,5 mlrd. dollar təşkil edib. Cari ilin 5 ayında əmtəə dövriyyəsi 1,4 mlrd. dollar təşkil edib və ilin sonunda 3 mlrd. dollara çatacağı gözlənilir”.

Enerji əməkdaşlığına toxunan cənab Ərdoğan əmin olduğunu bildirib ki, iki qardaş ölkə “Şahdəniz-2” yatağından qazın ixracı üzrə birgə strateji addım atacaq.

Bir ildir ki, tərəflərin qazın tranzit qiymətlərini razılaşdıra bilməməsinin səbəblərinə dair sualın cavabında Türkiyənin baş naziri deyib ki, iki ölkənin müvafiq nazirliklərinə həvalə olunub ki, sabah bu məsələnin həlli ilə bağlı danışıqlar aparsınlar.

Cənab Ərdoğan PKK-nın terrorçu fəaliyyətini rəsmən pislədiyinə görə, prezident Əliyevə dərin təşəkkürünü bildirib. “Terrorizmi dünyanın ümumi problemidir. Norveçdə baş vermiş son iki terror aktı bunu bir daha sübut edir. Norveçdəki terror aktını ruhi xəstənin hərəkəti kimi qələmə vermək cəhdlərinə baxmayaraq, bu, uzun zamandır islamofobiyanın artmasının nəticəsidir”.

Türkiyəli jurnalistin “nə üçün Azərbaycan tərəfi Türkiyə ilə viza rejiminin ləğvinə dair qarşılıqlı addım atmır və Bakının Şimali Kiprin tanınması ilə bağlı yol xəritəsi varmı” sualına cavabda prezident Əliyev, viza rejiminin birtərəfli ləğvinə görə, Türkiyəyə təşəkkürünü bildirib və etiraf edib ki, “Azərbaycan hələlik buna hazır deyil”. O, əlavə edib ki, “nə zaman hazır olsaq, onda da edəcəyik”.

Şimali Kiprin tanınmasına gəlincə, cənab Əliyev deyib ki, Qarabağ münaqişəsini nəzərə alsaq, “bu, sadə məsələ deyil. Vaxtı çatanda bu məsələ öz həllini tapacaq”.

Azərbaycan və Türkiyə Ermənistan prezidentinin bəyanatını pisləyib

Prezident İlham Əliyev

Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyanın “Biz Qarabağ məsələsini həll etdik, gələcək nəsil Ararat məsələsini həll etməlidir” bəyanatını şərh edən baş nazir Ərdoğan deyib ki, bu cür fikirlər dövlət xadiminə yaraşmır. “Gənc nəsli nifrətə sürükləmək olmaz”.

Onun fikrincə, prezident Sarkisyan ciddi səhvə yol verib və üzr istəməlidir.

Prezident Əliyevin fikrincə, Ermənistan prezidentinin bu bəyanatında Ermənistan rəhbərliyinin aqressiv mahiyyəti özünü göstərir. O qeyd edib ki, rəhbərlik Qarabağ məsələsini həll etdiyini deməkdə çox yanılır. “Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ üzərində suverenliyi dinc və ya hərbi yolla mütləq bərpa olunacaq”.

Türkiyəyə ərazi iddialarına gəlincə, cənab Əliyev qeyd edib ki, onlar reallıq hissini o dərəcədə itiriblər və ya illüziyalara qapanıblar ki, Türkiyəyə qarşı təcavüzkar niyyətlər bildirirlər ki, bu da ağılsızlıqdır.

Türkiyə-Azərbaycan iqtisadi-ticarət əlaqələrinin perspektivləri

Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi-ticarət əlaqələrinin inkişafı Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərlərinin tikintisi ilə başlayıb.

İqtisadi sahədə əməkdaşlıq haqqında indiyədək iki dövlət arasında 23 sənəd imzalanıb. Ekspertlər bu sənədlərin Azərbaycan ilə Türkiyə

Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru xətti

arasında əlaqələrin hüquqi təməlini təşkil etdiyini düşünür.

Azərbaycanın iqtisadi inkişaf naziri Şahin Mustafayevin fikrincə, iqtisadi əlaqələrdə ilk növbədə energetika sahəsində həyata keçirilmiş Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri layihələrinin əhəmiyyətini qeyd etmək lazımdır. “2010-cu ildə  Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti Türkiyənin BOTAŞ şirkəti arasında imzalanmış müqavilə Azərbaycan qazının Türkiyəyə və Avropanın digər ölkələrinə satışını artıq reallaşdırır. Bu layihələr Azərbaycanın və Türkiyənin, eləcə də Avropanın və digər regionların enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynayır”.

Onun sözlərinə görə, son illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatının sürətli inkişafı ölkədəki şirkətlərin maliyyə imkanlarını artırıb və artıq yüzlərlə Azərbaycan şirkəti Türkiyədə çalışır və müxtəlif sahələrə sərmayələr yatırır. “Qeyri-neft sektorunda, o cümlədən kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı, emalı, qablaşdırılması, saxlanması, daşınması, informasiya-komunikasiya texnologiyaları, tranzit daşımaları, xidmət, turizm sahəsində əməkdaşlıq və qarşılıqlı səmərə üçün geniş imkanlar mövcuddur”.

Politoloq Elxan Şahinoğlu

Müstəqil ekspertlər, iqtisadi əlaqələrin inkişafında problem kimi Türkiyə biznesinin Koç, Sanbançı kimi nəhənglərinin Azərbaycanda iş qurması üçün şəraitin olmamasını göstərir. “Azərbaycan biznesmenləri Türkiyədə torpaq sahələri alaraq hotellər və digər obyektlər tikə bilir, amma Azərbaycanda Türkiyə biznesmenləri üçün bu şərait yoxdur. Digər tərəfdən, biznes işinin qurulmasında Türkiyə iş adamları çoxsaylı süründürməçiliklə rastlaşır. Eyni zamanda, bir sıra Türk iş adamları bizneslərini qurduqdan sonra ölkəni tərk etməyə məcbur edilib”, – deyə politoloq Elxan Şahinoğlu bildirib.

Statistika

Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2010-cu ildə Azərbaycan ilə Türkiyə arasında mal dövriyyəsi 942,165 milyon dollar təşkil edib. Bu zaman idxalın payı 771,274 milyon dollar, ixracın payı isə 170,894 milyon dollar təşkil edib.

Ankara Ticarət Palatasının məlumatına görə, Türkiyənin Azərbaycanda birbaşa investisiyaları 3,8 milyard dollara çatıb.

Bununla yanaşı, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin Türkiyədə “Petkim” neft-kimya kompleksinin ərazisində neft emalı zavodunun tikintisinə investisiya qoyması ilə Türkiyə və Azərbaycan arasında investisiyaların ümumi həcmi 15 milyard dolları keçəcək.

Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu

Azərbaycanın investisiyası ilə tikilən bu yolun çəkilişinin başa çatması iqtisadi-ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə növbəti nəfəs verəcək.

Türkiyənin nəqliyyat və kommunikasiya naziri Bilənt Yıldırım bu ilin əvvəlində APA agentliyinə bildirib ki, yolun tikintisi Azərbaycanla ticarət dövriyyəsinin 10 milyard dollara yüksəldilməsi üçün imkanlar açacaq. “Bakı-Tiflis-Qars dəmiryolunun tikintisini

2012-ci ildə başa çatdırılmasını planlaşdırırıq. Xəttin istifadəyə verilməsindən sonra 2012-ci ildə 1,2 mln. sərnişin və 3,5 mln. ton yük daşınacaq. 2034-cü ildə isə dəmiryolu xəttinin üzərində 7,8 mln. sərnişin və 21,5 mln. Ton yük daşıması olacağını təxmin edirik. Bakı-Tiflis-Qars xətti, Marmaray və tikintisi davam edən sürətli qatar layihələri ilə yalnız Türkiyə deyil, Gürcüstan və Azərbaycan da Asiya-Avropa dəhlizinin ən sərfəli və etibarlı variantı halına gələcək”, – deyə o qeyd edib.

Bununla yanaşı, Nabucco layihəsinin reallaşdırılması iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin ən yüksək həddini müəyyən edən amil olacaq.

Viza problemi

Türkiyə tərəfi iki il öncə Azərbaycan vətəndaşları üçün birtərəfli qaydada viza rejimini ləğv edib. Azərbaycan isə Türkiyə üçün viza rejimini

Prezident Administrasiyası ictimia-siyasi şöbəsinin müdiri Əli Həsənov

ləğv etməyə tələsmir. Cənab Ərdoğanın səfərindən bir qədər öncəyədək rəsmi Bakı viza rejiminin aradan qaldırılmamasının texniki səbəblərlə bağlı olduğunu iddia edirdi.

Bu günlərdə isə Azərbaycan Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi şöbəsinin müdiri Əli Həsənov Türkiyənin “Today’s Zaman” qəzetinə müsahibəsində deyib ki, Azərbaycan Türkiyə ilə viza rejiminin ləğvində problem görmür. “Amma İran buna kəskin etiraz edərək, ona münasibətdə də eyni addımı atılmasını istədi, əks halda Azərbaycanın Naxçıvanla quru əlaqəsini kəsəcəyinə dair xəbərdarlıqla çıxış etdi”.

Cənab Həsənov bildirib ki, Azərbaycan viza rejimini həm Türkiyə, həm də İrana münasibətdə eyni vaxtda qaldırmalıdır: “Amma hazırkı mərhələdə Azərbaycan hökumətinin hər iki dövlətlə viza rejimini eyni vaxtda ləğv etməyə hazır olduğunu düşünmürəm”.
Onun fikrincə, əsas narahatlıq İran sərhədi və buradan yarana biləcək müxtəlif fəsadlarla bağlıdır. “İrandan Azərbaycan vasitəsilə Avropaya 300 tona qədər narkotik vasitə qaçaqmal yolu ilə daşınır və bunun yalnız 5-10 tonunu ələ keçirmək mümkün olur. Nəticədə, azərbaycanlı gənclər arasında narkomaniya yayılır”.

Müxalifət və müstəqil politoloqlar Azərbaycanın mövqeyini tənqid edir və İranla münasibətlərə görə strateji müttəfiqi olan Türkiyə ilə viza rejimin aradan qaldırılmamasını düzgün saymır. “İran rejimi öz ölkəsinin vətəndaşı olan 35 milyon azərbaycanlının ana dili hüququnu belə tanımır. Bu ölkənin təzyiqləri ilə Azərbaycan xarici siyasət kursunu müəyyən etməməlidir”, – deyə politoloq Ərəstun Oruclu qeyd edib.

Yaxın tarixin qısa xronologiyası

– 1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyini ilk tanıyan ölkə Türkiyə olub.

– 1993-cü ilin aprelində Ermənistan qoşunları Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunu işğal etdikdən və BMT-nin işğal olunmuş əraziləri tərk etməsi barədə qətnaməsini icra etmədikdən sonra Türkiyə Ermənistanla sərhədlərini bağlayıb.

– 2006-cı il iyunun 13-də tikintisi başa çatan Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəməri MDB və Rusiya ərazisindən keçməyərək iki dövləti birləşdirən ilk kəmərdir

– Bakıdakı Şəhidlər xiyabanında 1918-ci ildə Bakının azad olunması uğrunda döyüşlərdə həlak olmuş türk əsgərlərin xatirəsinə 1999-cu ilə abidə qoyulub.

– Bakıda Atatürk mərkəzi, Türk İş Adamları Birliyi və digər təşkilatlar fəaliyyət göstərir.

– Hər il hər iki ölkənin il yüz minlərlə vətəndaşı qarşılıqlı səfərlərdə olur.