Beton ishlab chiqarishda atrof-muhitga g’amxo’rlik qiluvchi kompaniyalar

Posted May 26th, 2021 at 8:40 pm (UTC+4)
Leave a comment

AQSh Prezidenti Jo Bayden iqtisodiyotni ko’tarish, ish o’rinlarini yaratish, iqlim o’zgarishiga qarshi kurash maqsadida infratuzilmani yaxshilash va qayta qurishga qaratilgan 2,3 trillion dollarlik qonun loyihasini Kongressdan o’tkazishga harakat qilmoqda. Biroq yo’llar, ko’priklar va boshqa infratuzilmani qurishda ishlatiladigan beton issiqxona gazlarining eng katta manbai hisoblanadi.

“CarbonBuilt” deb nomlangan kompaniya beton bloklarini maxsus retsept bo’yicha maxsus pechda kuydiradi.

“Bu pechning uydagi konveksiya pechlaridan farqi shundaki, biz karbonat angidridni tutun gazi shaklida qo’shamiz. Elektrostansiya trubalaridan chiqadigan tutunni tasavvur qiling. Biz shuni konveksiya pechlariga solamiz. Oxirida esa karbonat angidrid bilan to’ldirilgan holda chiqadi”, – deydi kompaniya asoschisi Gaurav Sant.

Karbon dioksidi esa mana shu bloklar ichida qolib ketadi. Beton tayyorlashda juda ham ko’p miqdorda karbonat angidrid ajralib chiqadi.

Beton shag’al va qum qorishmasi bo’lib, uni sement bog’lab turadi. Sementni tayyorlash uchun ohaktosh 1500 darajada kuydiriladi. Olov karbonat angidridning hosil bo’lishiga olib keladi, qizigan ohaktoshdan yanada ko’p karbon dioksidi ajraladi.

Har bir tonna betonni tayyorlash jarayonida bir tonna karbonat angidrid hosil bo’ladi.

Dunyoda aholi soni oshgani sari qurilishga talab ham oshmoqda, deydi Michigan universitetidan Volker Sik.

“Betonni xavfsizroq tayyorlash yo’llarini topmasak, muammo bilan yuzlashamiz”, – deydi olim.

“CarbonBuilt” aynan xavfsiz usul bilan beton ishlab chiqaradigan kompaniyalardan biridir.

Shirkat qo’llaydigan usul natijasida karbonat angidrid sementning ichida qolib ketadi. Demak, atmosferaga kamroq zararli gaz chiqariladi, deydi yana bir shunday kompaniya rahbari Jennifer Vagner.

“Karbonat angidrid betonni mustahkamlaydi ham. Ya’ni bunga kamroq sement qo’shish hisobiga erishsa bo’ladi, sement esa betonning eng ko’p uglerod talab qiladigan komponentidir”, – deydi Vagner.

Kamroq sement kamroq karbonat angidrid demakdir. Pul ham tejaladi. Bu esa xaridor orttirishga yordam beradi.

“Hamma yashil narsa qurgisi keladi, ammo ko’p pul to’lashni xohlamaydi”, – deydi Vagner.

Beton tayyorlashning yangicha usuli zararli gazlar chiqindisini kamaytirishga yordam beradi.

“CarbonBuilt” va “CarbonCure” kompaniyalari karbonat angidridni tayyor mahsulotga aylantirgani uchun yaqinda bu sohada mukofotga sazovor bo’ldi.

“Potensial bor, albatta. Buni hamma joyda ham tatbiq etish mumkinmi hozir? Bunga hali bor”, – deydi professor Volker Sik.

“Dunyo bo’ylab bu texnologiyadan har kuni foydalanayotgan 300 tacha zavod bor. Zavodlarning umumiy soni esa 100 mingtacha. Ya’ni xamir uchidan patir”, – deydi Vagner.

Texnologiya borgan-sari ommaviylashmoqda. “Solidia” kompaniyasi aynan shu jarayon yordamida beton qoplamasini tayyorlab sotmoqda.

Biroq beton dunyoda eng ko’p tarqalgan sun’iy material ekan, uning iqlimga og’ir ta’sirini kamaytirishga hali ancha vaqt bor.

Dizaynerlik suzish kiyimlaridan tibbiy niqob ishlab chiqarishgacha

Posted March 15th, 2021 at 12:00 am (UTC+4)
Leave a comment

2020-yil aprelidan beri Amerikaning Virjiniya shtatida joylashgan bir sex dizaynerlik suzish kiyimlarini ishlab chiqarishni to’xtatib, niqoblar va tibbiy kiyim tayyorlashga o’tgan. Koronavirus pandemiyasi boshlanishi bilan dizayner Karla Kolettoning suzish kiyimlariga talab 75 foizga tushdi.

“Faoliyatimizni davom ettirish uchun vaziyatni o’zgartirish kerakligini tushundik. Suzish kiyimlari liniyasini to’xtatdik. Kasalxonalarda shaxsiy himoya vositalariga talab katta ekanini ko’rdik”, – deydi kompaniya vitse-prezidenti Liza Rovan.

Tez orada ular qayta ishlatiladigan niqoblar ishlab chiqarishga kirishdi – ba’zilariga mis nanozarralari qo’shilgan, chunki mis antiseptik xususiyatga ega. Bunday niqoblarni 30 martagacha yuvish mumkin.

“Niqoblarni tayyorlash jarayoni suzish kyimlarini ishlab chiqarish jarayoniga o’xshash ekanini tushundik. Ko’p usul va tarkibiy qismlar bir xil”, – deydi dizayner Karla Koletto.

Shu kungacha sex 22 mingdan oshiq nanozarrali niqob va 15 mingdan ziyod tibbiy xalat tayyorladi. Suvga chidamli maxsus qoplama ularning antiseptik xususiyatlarini bir necha kir yuvishdan so’ng ham saqlab qoladi.

“Pandemiya ko’p o’zgarishlarga sabab bo’ldi. Jihoz-uskunalarimizni ijtimoiy masofa qoidalariga muvofiqlashtirdik”, – deydi dizayner.
Natijada Karla Koletto ham biznesni saqlab qoldi, ham ishchilarini ishsizlikdan. Bugunga kelib kompaniya qator xayriya tashkilotlari va tashabbuslar bilan hamkorlik qilmoqda.

“Savdodan tushgan daromadning bir qismini xayriya qilyapmiz”, – deydi tadbirkor ayol.

Xayriya olayotgan tashkilotlardan biri 2011-yilda Yaponiyaning Fukusima shahridagi kuchli zilziladan so’ng tashkil topgan bo’lib, “Moda qizlari insoniyat uchun” deb nomlanadi. U gumanitar tashabbuslar va favqulodda xizmatlar uchun xayriya to’plashni o’ziga maqsad qilgan. Biroq COVID-19 davrida barcha harakatlar tibbiy xizmatchilarga yordam berishga qaratilgan.

“Pul to’plab, sex ishchilariga to’lashga qaror qildik, xalatlarni esa eng muhtoj kasalxonalar va tibbiy muassasalarga tarqatdik”, – deydi tashkilot asoschisi Miki Xigasa.

Karla Kolettoga ko’ra, uning kompaniyasi insonparvarlik harakatlarini susaytirmaydi, shaxsiy himoya vositalarini ishlab chiqarishda davom etadi.

Bayden kichik biznes egalariga yordam taklif etmoqda

Posted February 23rd, 2021 at 2:42 am (UTC+4)
Leave a comment

Prezident Jo Baydenning aytishicha, Amerikada kichik bizneslar iqtisodiy taraqqiyot lokomotivlari, jamoalarning yelimi, yuragi va qalbidir. Biroq koronavirus pandemiyasi oqibatida sanoat jiddiy zarar ko’rgan – shu kungacha 400 mingga yaqin kichik biznes yopilib ketdi, millionlab tadbirkorlar faoliyatini arang olib bormoqda. Bayden nazarida, asosan, qora tanli, latino va osiyolik-amerikalik jamoalarga qiyin.

AQShda kichik bizneslarga xodimlari soni 1500 dan kam bo’lgan shirkatlar kiradi. Bundaylar Amerikadagi barcha kompaniyalarning 90 foizini tashkil etadi.

Kongress kompaniyalarga xodimlariga maoshlarni to’lashiga yordam berish maqsadida maxsus dastur qabul qilgan. Bayden uning ma’muriyati “Maoshlarni himoya qilish dasturi”ni yaxshilash ustida ishlayotganini ma’lum qilarkan, Bayden ma’muriyati ish boshlaganidan beri 10 dan kam xodimi bo’lgan kompaniyalar uchun moliyaviy yordam salkam 60 foizga, qishloq rayonlarda faoliyat yurituvchi shirkatlarga salkam 30 foizga oshirilganini aytdi.

Bugun Bayden dasturga qo’shimcha tuzatishlar haqida e’lon qildi. Unga ko’ra, 24-fevraldan boshlab xodimlari soni 20 dan kam bo’lgan bizneslar va nodavlat tashkilotlar Kichik bizneslar idorasi (SBA.gov) orqali “Maoshlarni himoya qilish dasturi” doirasida kredit olishi uchun 14 kun ichida ariza berishi kerak bo’ladi. Bu yirik kompaniyalarning federal yordamni kichik shirkatlardan oldin olib qo’yishining oldini olishga qaratilgan.

Kichik bizneslar idorasi federal kredit olishga g’ov bo’lgan ayrim to’siqlarni bekor qilishi ham ma’lum bo’ldi. Masalan, yolg’iz ishlovchi tadbirkorlar – uy ta’miri bilan shug’ullanuvchi ustalar, stilistlar, mustaqil attorlar ham ushbu kreditlarga ariza berishi mumkin bo’ladi. Davlat grantlarini qaytarish shart emas.

Bayden har bir dollar maqsadga muvofiq sarflanishi uchun nazorat kuchaytirilishi haqida ham ma’lum qildi. Prezidentning aytishicha, kelajakda kichik bizneslarga qo’shimcha yordam berish ko’zda tutilgan.

Bayden ushbu rejasini “Amerikani xalos qilish rejasi” deya atamoqda va buning uchun Kongressdan 50 milliard dollar so’ralmoqda. Mustaqil hisoblarga ko’ra, ushbu reja natijasida 7 million ish o’rinlari yaratiladi.

Texnologik kompaniyalar aqlli ko’zoynaklar yaratishda raqobat qilmoqda

Posted August 16th, 2020 at 9:39 pm (UTC+4)
Leave a comment

Smartfonlar inson xulqini o’zgartirdi. Hozir ixtirochilar aqlli ko’zoynaklar ustida ishlamoqda. “Google” kompaniyasining olti yil avval bozorga chiqqan ko’zoynagi ommaviylashmadi. Katta-kichik shirkatlar bu boradagi izlanishlarni davom ettirmoqda.

“Atrofimizdagi dunyoni yaxshiroq anglash uchun kelajakda yolg’iz smartfonlar bilan cheklanib qolmaymiz. Hozir biz ana shu kelajakka sarmoya qilyapmiz”, – deydi “Snapchat” ilovasini yaratgan “Snap” kompaniyasi vakili Liz Gudno.

Kaliforniya shtatida asoslangan bu shirkat “Spectacles” ko’zoynaklarining 3-avlodi ustida ishlamoqda. Bunisi oldingilaridan ilgo’rroq bo’lib, ikkita kameraga ega. Ko’zoynak burchaklaridagi kameralar ishlaganida atrofidagi chiroq yonib, videoga 3-D shaklidagi tasvirlarni kiritsa bo’ladi. Masalan, gullarni yoki qushlarni. Bunday videoni bir daqiqagacha yozish mumkin.

Gonkongdagi “Pacific Future” kompaniyasi yaratgan ko’zoynak tematik parkka kirgan odamlarga atrofdagi manzarani yanada xilma-xillashtirish imkonini beradi. Xellouin bayrami paytida bunday ko’zoynak bog’ni yanada qo’rqinchli qiladi.

“Haqiqiy binolar oldida arvohlarni ko’rasiz”, – deydi kompaniya asoschisi Kayen Li.

Xitoy va Malayziyadagi tematik istirohat bog’larida ham shunday ko’zoynaklardan foydalanish mumkin.

Hajmi va og’irligi tufayli ko’zoynaklar 12 yoshdan kattalarga mo’ljallangan.

Xitoyning “Goolton” kompaniyasi yaratgan ko’zoynaklar esa politsiyaga shubha ostidagi shaxslarni aniqlashda yordam beradi.

“Politsiyachi bu shaxs suratini ko’zoynakdagi qora ro’yxatga kiritib, omma orasidan tez topib olishi mumkin”, – deydi kompaniya vakili Sara Jen.

Yuzni aniqlovchi dastur bilan jihozlangan bunday aqlli ko’zoynak tasvirga tushirgan video yoki surat tahlil uchun mutaxassislarga yuboriladi.

Kamera bilan jihozlangan har qanday moslama insonning shaxsiy hayotiga aralashuv deya ko’rilishi mumkin va aynan shu “Google” ko’zoynaklari ommaviylashmaganiga bir sabab bo’ldi. Shunga qaramay, aqqli jihozlarni ishlab chiqarish uchun raqobat kattayu-kichik texnologik kompaniyalar o’rtasida to’xtamayapti.

Silikon vodiysi malakali mutaxassislardan ayrilmoqda

Posted July 3rd, 2020 at 11:12 pm (UTC+4)
Leave a comment

Ilg’or texnologiyalar bilan shug’ullanuvchi kompaniyalar rahbarlari Tramp ma’muriyatining ishchi vizalar berilishini vaqtincha to’xtatish qaroridan norozi. Ba’zilari bunga javoban xorijda biznes ochishini yoki chet eldagi faoliyatini kengaytirishini ma’lum qildi.

“H-1B turdagi viza berilishining to’xtatilishi natijasida kompaniyalar rahbarlari immigratsiyaga quloch yozuvchi Kanada kabi mamlakatlarda ofislar ochib, odam yollashga majbur bo’ladi”, – deydi Silikon vodiysida ma’lumotlar maxfiyligini ta’minlash bilan shug’ullanuvchi kompaniya boshlig’i Anshu Sharma.

Google ijrochi direktori Sundar Pichayning aytishicha esa, muhojirlar Amerika iqtisodiyotini ko’tarishda, AQShni dunyoda ilg’or texnologiyalar bobida yetakchi davlat bo’lishida katta rol o’ynagan.

“Google ni Google qilganlar ham shular”, – deydi u.

Tramp aprel oyida joriy etgan cheklovlarni yanada kengaytirdi. Oq uy bayonotida aytilishicha, hozirgi iqtisodiy qiyinchiliklar davrida, ishsizlik 13 foizdan oshib turgan bir paytda ish o’rinlarini ishsiz o’tirgan amerikaliklardan olib, xorijliklarga berish to’g’ri emas.

“Prezident Tramp siyosati ishga yollashga kelganda avval mahalliy mutaxassislarni ish bilan ta’minlashga qaratilgan. Ko’plab ishchilar o’zlariga bog’liq bo’lmagan sabab bilan koronavirus oqibatida zarar ko’rdi. Chet ellik ishchilar ularning o’rnini egallab olmasligi kerak”, deyiladi bayonotda.

Iqtisodiy yuksalish paytida texnologik kompaniyalar AQShda vaqtincha ishlash huquqini beruvchi H-1B vizasi orqali mutaxassislar yollagan. Yiliga 85 mingga yaqin odamga shu turdagi viza beriladi.

“Pandemiya paytida texnologik kompaniyalar ham xodimlarini ishdan bo’shatishga majbur bo’ldi, biroq mehnat bozori hali ham jonli”, – deydi “Silikon vodiysi qo’shma korxonasi” nodavlat tashkiloti prezidenti Rassel Xenkok.

Unga ko’ra, texnologik kompaniyalar boshqa sohalardagi kompaniyalarga qaraganda ko’p odamni ishdan olmadi.

Silikon vodiysida ishlovchi xorijiy mutaxassislarning aksariyati Hindiston va Xitoydan. Kompyuter, matematika, muhandislik sohalarida ishlovchi kadrlarning 60 foizidan ko’pini chet elliklar tashkil etadi.

Texnologik kompaniyalar xorijiy mutaxassislarga ehtiyoji borligini bildirib keladi va vaqtincha ishchi viza dasturini kengaytirishga chaqiradi. Ular nazarida, bu sohalarda AQShning o’zida mutaxassislar yetishmaydi. Biroq dastur tanqidchilariga ko’ra, kadrlarni xorijidan yollashga bir sabab ularga to’lanayotgan maoshlarning pastligida.

Xenkokning aytishicha, malakali mutaxassislarning AQShga yo’lini to’sish sanoatda raqobatni susaytiradi.

“Iste’dodli mutaxassislar hammaga kerak. Ammo o’zimizdan bundaylar chiqmayapti”, – deydi ekspert.

Silikon vodiysidagi kompaniyalar bu fikrga qo’shiladi.

“Raqamli iqtisodiyot davrida hamma yuqori malakali kadrlarni yollashni istaydi. Immigratsiya Amerikada cheklansa ham bunday kadrlar yo’lini topib ketaveradi. Ammo boshqa joyda. Bu mutaxassislar Google kabi biror kompaniyaga asos soladi, ammo endi bu kompaniya AQShdan chiqmaydi”, – deydi “Boks” kompaniyasi rahbari Aaron Levi.

Kaliforniyada ekologik drankalar ishlab chiqarilmoqda

Posted March 12th, 2019 at 11:25 pm (UTC+4)
Leave a comment

Kaliforniya shtatining shimoliy hududlari nafaqat iliq iqlimi va sharobi bilan, balki tutunga to’la havosi bilan ham tanilgan. Smog tarkibida azot va oltingugurt oksidi kabi zararli gazlar bo’lib, tumanga o’xshab ketadi. Bunga, asosan, avtomobillardan chiqayotgan chiqindi gazlar sabab bo’lmoqda. Muammoni hal qilishda mana bu kichik granulalar ish berishi mumkin.

“3M” kompaniyasi uy tomlarini yopishda ishlatiluvchi drankalarni fotokatalitik granulalar bilan qoplamoqda. Bu granulalar atmosferadagi qattiq zarralarni ajratib olib, ular bilan reaksiyaga kirishib, zarralarni suvda eriydigan oddiy tuzga aylantiradi. Shudring tushishi yoki yomg’ir yog’ishi bilan tuz yuvilib ketadi.

Biroq bunday ekologik drankalar oddiylaridan qimmatroqdir.

“Havoning ifloslanishiga qarshi kurashuvchi granulalar bor ekan, ulardan foydalanish kerak”, – deydi Jeyms Martines.

Janubiy Kaliforniya universitetining Ekologik salomatlik bo’limi mutaxassisi Ed Avolning aytishicha, granulalar hamon sinovdan o’tmoqda.

“Bu granulalarning kichik, yopiq, aniq, tinch muhitda ishlashi ma’lum, ammo ochiq havoda, katta hududda qanchalik samara berishini hozircha bilmaymiz”, – deydi olim.

“3M” kompaniyasiga ko’ra, mahsulot narxini past ushlab turish uchun har bir yangi tomning besh foizigina fotokatalitik granulalar bilan qoplanmoqda. Bu uch dona daraxtning havoni tozalash quvvatiga teng. Bir qaraganda bu ko’p emas, ammo Kaliforniyadagi hamma uylarning tomi shunday bo’lsa, shtat havosi ancha tozalanishi mumkin.

Robotlar qurilishda odamlarning o’rnini egallamoqda

Posted April 8th, 2018 at 11:03 pm (UTC+4)
Leave a comment

Yaqin kelajakda qurilishda, asosan, robotlar ishlaydi. Masalan, yarim avtomatlashgan g’isht qo’yuvchi mana bu mashinani olaylik. “Berich Meysonri” kompaniyasi yaratgan robot bir kunda 3000 tagacha g’isht qo’yadi.

“Sifatni yo’qotmagan holda samaradorlikni oshirmoqchi bo’ldik”, – deydi kompaniya prezidenti Todd Berich.

Yoki 20 daqiqa ichida havodan 36 gektar maydonni 3-D tasvirga tushiruvchi dronni olaylik. Inson bu ishni kuni bilan qiladi. Yaqin kelajakda qurilish kompaniyalari robotlar yordamida katta ishlarni qisqa vaqt ichida bajaradigan bo’ladi.

Avtomatlashgan buldozer yana bir yangilik. Ixtirochi Maykl Chuyning aytishicha, qurilishga barcha robotlarni jalb qilish lozim.

“Mashinalar odamlarning ishini qiladigan bo’lsa, odamlar boshqa ishlarga o’tishi kerak”, – deydi u.

Quyosh nuridan elektr toki olishning yangicha usuli

Posted December 3rd, 2017 at 9:30 pm (UTC+4)
Leave a comment

Eng so’nggi texnologiya tufayli, quyosh nurini endi panellarsiz elektr tokiga aylantirish mumkin. Quyosh panellarini tobora ko’plab imoratlar tomida ko’rsa bo’ladi hozir. Odamlar uyini isitishda va yoritishda quyosh nuridan foydalanishni o’rganib olgan.

Biroq quyosh nurlari imorat devorlariga ham tusharkan, tadbirkor Hasan Beygning kompaniyasi maxsus oyna yordamida bu nurlarni ham energiyaga o’girishni boshlagan.

“Bunday oyna yordamida uchta narsaga erishamiz: elektr tokiga, kun yorug’ligiga va issiqlikka”, – deydi “Build Solar” kompaniyasi asoschisi.

Oynadan ishlangan bu devorga 13 ta kichik quyosh panellari o’rnatilib, ular yordamida elektrik avtomobillarga zaryad, binolarga tok ishlab chiqarish mumkin yoki quvvatni to’plasa bo’ladi.

“Biz kichik hajmdagi quyosh panellarini yaratib, ularni mana shu oynali blok bo’ylab joylashtirib chiqdik. Shuningdek, aqlli optikani ham ichiga qo’ydik, u quyosh nurini kun bo’yi shu panellarga yo’naltiradi, shunda har bir paneldan ko’proq miqdorda elektr quvvati ishlab chiqsa bo’ladi”, – deydi Hasan Beyg.

Yangi ixtiro atrof-muhit uchun zararsiz bo’lishi bilan birga ajoyib tashqi ko’rinishga ham ega, unga turli rangdagi filtrlarni qo’ysa bo’ladi. “Build Solar” bu mahsulotini bozorga kelasi yili olib chiqmoqchi.

Buzilgan mevalardan foyda ko’ruvchi kompaniya

Posted July 17th, 2017 at 5:29 am (UTC+4)
Leave a comment

Bozorga chiqarilayotgan mevalarning 30 foizi turli sabablarga ko’ra buziladi, bu esa biznesga zarar.

“Meva solingan idishlar tashilayotgan payt sinishi yoki zarar ko’rishi, korobka yoki qutilar namlanishi mumkin”, – deydi Shvetsiyada buzilgan mevalarni qayta ishlash bilan shug’ullanuvchi kompaniya rahbari Sesiliya Larson.

Shirkat supermarketlar qaytarib yuborgan mevalarni olib, sharbat tayyorlaydi. Qutilarning ba’zilarida olmalarning uch foizigina buzilgan bo’lishi mumkin.

“Bu biz bugun olgan olmalar. Ko’rib turganingizdek, aksariyatiga hech narsa bo’lgani yo’q. Biz olmalarni saralab, yaxshilaridan sharbat tayyorlaymiz”, – deydi “Qutqarilgan mevalar” kompaniyasi rahbari.

Ba’zi olmalar Argentinadan, ba’zilari esa Janubiy Afrikadan keltiriladi. Larsonning shirkati bir oyda 40 ming shisha sharbat hozirlab, Shvetsiyadagi 150 do’kon va kafelarga yetkazib turadi.

Tuz Amerikada qanday ishlanadi?

Posted March 19th, 2017 at 7:51 pm (UTC+4)
Leave a comment

“Amerika Tuz kompaniyasi” qishda yo’llardagi qor va muzni eritish uchun zarur maxsus tuz ishlab chiqaradi. Tuz uy xo’jaligida va boshqa sanoatlarda ham ishlatiladi. Uni yer ostidan 400 metr chuqurlikdan qazib olishadi.

Nyu-York shtatida joylashgan bu tuz konidan kuniga 20 ming tonna tuz mijozlarga yetkaziladi.

“Yer ostida ko’plab idoralarimiz bor, ekskavator, boshqa texnikamiz shu yerda. Yerosti shaharchaga o’xshaydi”, – deydi “Amerika Tuz kompaniyasi”da atrof-muhit masalasi bo’yicha boshqaruvchi Jo Buchchi.

Unga ko’ra, konning o’rnida 350-400 million yil avval dengiz bo’lgan va u Amerika shimoli-sharqini butunlay qoplagan edi.

Har yili dunyo bo’ylab tuz ishlab chiqaruvchi kompaniyalar ikki foizga ko’paymoqda. Tuzga narx ham ko’tarilmoqda. Eng tez rivojlanayotgan bozorlar Xitoy va Hindistonda.