Bugungi, insoniyat maʼlumotlar boʻroni ostida umr kechirayotgan kunlarda, aminmanki koʻpchilik doʻstlarimiz dunyoning har oʻlkasi, har millati va xalqlari haqida yetarli axborotga egaman degan xulosaga boradi. Bir qarashda chindan ham shunday, bunda ayniqsa ijtimoiy tarmoq orqali oʻz blogiga ega insonlarning xizmati katta.

Har qalay, bugun siz u yoki bu davlatga mehmonga ketar payt, oʻzingiz bilan (shaxsiy ehtiyoj uchun) nima olishni, mezbonlar uchun nima sovgʻa harid qilishni yaxshi bilasiz. Sizdan oldinroq oʻsha taraflarga borib olgan vatandoshdan maslahat soʻrab oʻtirmaysizda har qalay. Ammo, qanchalar “bilaman”, deb ishonmang insonlar koʻz oʻngidan tashqarida qolayotgan holatlar va odatlar ham borki, ularni bilishlik ham foydadan holi boʻlmaydi. Boʻlib ham agar siz u yoki bu davlatga doimiy yashash niyatida yoʻlga chiqayotgan boʻlsangiz.

AQSh hali ham dunyo xalqlarini oʻziga maftun qilib kelayotgan davlatlardan biri boʻlib qolmoqda. Mamlakatga kirishda joriy qilinayotgan cheklovlar, noqonuniy, baʼzan esa qonuniy muhojirlarga nisbatan uyushtirilib turuvchi reydlar va davlatdan chiqarib yuborish amaliyotlariga qaramay, keluvchilar oqimi mutlaqo pasaygan emas. Amerikaning eng yaqin qoʻshnilari bu borada hamon peshqadam. Joriy yilda dunyoni tashvishga solib qoʻygan koronavirus pandemiyasi AQSh tibbiyot tizimini jiddiy sinovga oldi, hatto dunyoda “ilgʻorlikni daʼvo qilgan davlat tibbiyotining ahvoli shu ekanmi?”, degan tanqidiy chiqishlar ham boʻldi. Bunday iddaolar uchun bir qarashda yetarlicha maʼlumotlar ham chiqib turdi. Qurbonlar soni, kasallanganlar soni, virus huruji oldida kuchsizlanish… Shu bois biz ham, maʼqul boʻlsa bilishingiz zarur holatlar haqidagi suhbatimizni aynan AQSh tibbiyoti haqida boshlaymiz.

Dunyoning har bir davlatida boʻlgani kabi AQShda ham tibbiyot tizimida oʻziga xos jiddiy oʻrnatilgan tartib bor. Bu tartiblar kichik doirada, bir guruh shifokorlar ishtirokida qabul qilinmagan, bu tartib va qoidalar Amerika tarixi davomida tibbiyot yuz kelayotgan holatlar va oqibatlar ortidan joriy etilgan. Masalan Oʻzbekistondan farqli amerikaliklar istagan payt oʻz shifokori oldiga dadil kirib bora olmaydi. Albatta dastlab hamshiraga sim qoqasiz, shifokor uchun qulay vaqt haqida soʻraysiz va uchrashuvga yozilasiz. Agar shifokorning vaqti kelasi oyga toʻgʻri kelsa, demak kelasi oy borasiz. Oʻzbekistondan farqli tez yordam xizmati tekin emas. Bu yerda men tez yordam shifoxonasini aytmadim, tez yordam, oʻzbekistonliklar “03” raqami orqali chaqiradigan, Gollivud kinolaridan tanish boʻlgani “911” orqali chaqiriluvchi yordam haqida gapiryapman.

AQShda bu raqam faqat tez yordam shifokorlariga tegishli emas. Ayni raqam favqulodda holatlar xizmatlari, yongʻinga qarshi tarkib, politsiya va shifokorlar uchun umumiy raqam hisoblanadi. Shu bois, agar siz 911ni terib, yordam bering desangizu, aynan qaysi turdagi yordam kerakligini aytmasangiz uyingiz yoniga bir vaqtning oʻzida yongʻinga qarshi kurash (favqulodda holatlar boʻyicha ham shu soha egalari keladi), tibbiy yordam va politsiya yetib keladi. Shuning uchun, Oʻzbekistondan farqli Amerikada chindan ham 911ni tergach, sabr bilan, oʻzingizni qoʻlga olgan holda hammasini batafsil tushuntirmogʻingiz shart boʻladi. Ammo bir narsada amin boʻlishingiz mumkin, siz telefonda kerakli maʼlumotlarni berayotgan payt, tez yordam mashinasi allaqachon yoʻlga chiqqan boʻladi va hali suhbatingiz tugamay yetib keladi. Yagona farq, politsiya va yongʻinga qarshi kurash tarkibi kelmaydi, ularni ortiqcha ovoragarchilikdan qutqargan boʻlasiz. Demak, aytib oʻtganimday tez yordam AQShda pullik. Oʻzbekistondan farqli tez yordam xodimlari, isitmaga qarshi “liticheskiy” ukol qilmaydi, bunday yondashuv hatto tez yordam shifoxonasida ham deyarli yoʻq.

Umuman zudlikda isitmani tushirish odati yoʻq desa ham boʻladi. Amerikalik shifokorlar inson tanasi oʻzi kurashish qobiliyatiga ega boʻlmogʻi lozim degan qarashga qattiq suyanadi. Albatta sizni tinchlantirish uchun AQShda bunday holatlarda beriladigan Tylenol yoki Motrin va yoki Advil beramiz deyishi mumkin, toʻgʻrirogʻi shifokor bu haqda hamshiralarni ogohlantirishini aytadi. U yogʻiga kutasiz. Baʼzan juda ham uzoq kutasiz. Albatta hayotingiz xavf ostida boʻlsa, hushingizni yoʻqotsangiz harakatlar ikki barobarga tezroq boʻladi, deyarli tibbiyot muassasasining barcha boʻlinmalari shifokorlari yetib keladi va sizga oʻz yonalishidagi tezkor yordamni koʻrsatishga tayyor turadi. Ammo oʻz oyogʻingizda kelgan boʻlsangiz, demak… Amerikadagi oʻzbeklar aytmoqchi, shifokor sizni kasalingizni yenga olmasa, ertasiga keladigan toʻlov qogʻozi albatta oyoqqa turgazadi. Chunki tez yordam mashinasining oʻzi uchun 1200 AQSh dollaridan 1500AQSh dollariga qadar toʻlov undiriladi. Tez yordam shifoxonasidagi narhlar sal koʻproq.

Shuning uchun odatda tez tibbiy yordam boʻlimiga shaxsiy mashinangizda borganingiz maʼqul. Shifokoringiz bilan uchrashuv vaqtlaringiz odatda har 6 oyda bir marotaba boʻladi. Agar oʻzingiz bunga qarshi boʻlmasangiz, yoʻqsa 1 yilda bir marta boʻlishi ham mumkin. Bordiyu sizni tez-tez bezovta qiluvchi qandaydir dard boʻlsa, bu haqda darhol shifokoringizni ogohlantiring va dardingizni inobatga olgan holda, baʼzan zudlikda qabul kerak boʻlishini aytib oʻting, shunda shifokoringiz buni oʻzi uchun qayd etadi va zudlikda uchrashuvga tayyor turadi. Aytgancha, suhbatimiz boshidan buyon shifokoringiz, deb yozyapman, gap shundaki AQShda har bir inson oʻzining doimiy shifokoriga ega. Bu shifokorlarni amerikaliklar qisqa qilib PCP doctor (PiSiPi doktor) deb atashadi. Toʻliq nomi Primary Care Physician (praymeri keyer fiziyshn) yaʼni davolovchi shifokor degani. Mana shu shifokor sizning eng yaqin kishingiz, dardkashingiz, sirdoshingiz, ishonchli kishingiz. Sizu biz bu qadar sevibqolgan antibiotiklarga yoʻl ochib beruvchi ham aynan shu inson.

Aytgancha AQShda antibiotik anqoni urugʻi. Yoʻq, antibiotik mavjud emas demoqchimansman, unga erishish osonmas. Amerikalik shifokorlar antibiotikka kamdan kam murojaat qiladi, bunga esa sal yuqoriroqda aytganim inson organizmi oʻzi kurashmogʻi lozim, degan qarash sababchi. Qachonki organizm buni u qadar uddalay olmayotgani sezilishni boshlasa, ana undan soʻng kam miqdorda antibiotik beriladi, oʻshanda ham agar sizning Tibbiy sugʻurta kampaniyangiz bunga qarshi boʻlmasa. AQShda tibbiy sugʻurta kampaniyalari shifokorlarning asosiy maslahatchilari hisoblanadi. Har qanday tibbiyot muassasasi birinchi galda sizning sugʻurta kampaniyangiz bilan bogʻlanadi va siz ularning qfabulida ekaningiz haqda ogohlantiradi. Shundan soʻng sizni koʻrikdan oʻtkazgani, qanday xulosaga kelgani va nima tavsiya etmoqchi ekanini aytadi. Sugʻurta kampaniyasi albatta bu jarayonni bilmogʻi va davolash usulini tasdiqlamogʻi shart. Aks holda, shifokor sizga avvalroq aytib oʻtganim Tylenol yoki Motrin va yoki Advilni tavsiya qiladi. Bu kompleks (umum asoratlar) kasalliklar uchun ishlab chiqilgan eng ommabop dorilar. Tumov, bosh ogʻriq, isitma, har turdagi ogʻriqlar, tomoq qichishi va hokazo, bularning hammasi uchun tilga olganim dorilar (sirop holidagilari ham bor) toʻgʻri kelaveradi.

Qolaversa, tibbiy sugʻurta kampaniyangiz bilan kelisha olmagan hollarda ham ayni oʻsha aytganim dorilar shifokorlar uchun qutqaruv vositasidir. Ha, hayron qolmang, baʼzan sugʻurta kampaniyangiz u yoki bu turdagi davolash usulini tan olmasligi mumkin, shikoforlar esa buningsiz hech narsa qila olmaydi, zero tibbiy yordam AQShda pullik. Toʻgʻri yonimdan naqd pulda toʻlayman deyishingiz mumkin, ammo bu holatda juda ham qimmat xizmat taklif etiladi. Sugʻurta kampaniyalari va ularning faol ishlashiniga erishish sirlari haqida keyingi suhbatlarimizda batafsil gaplashamiz…

Mavsumiy tashvishlar AQShda ham bor

Koʻpchilik vatandoshlar albatta buni bilmasalar kerak, ammo chindan ham mavsumiy muammolar AQShda ham bor. Ammo bu muammolar davlat va yoki davlat organlari faoliyatidagi kamchiliklar bilan bogʻliq emas. Yoʻq. Muammolar koʻproq mahalliy odat va mavjud hayot tarzi bilan bogʻliq. Eng katta mavsumiy tashvilar tabiiy qish mavsumiga oid. Oʻzbekistonda boʻlgani kabi, AQShda ham qish mavsumida koʻp qavatli uyda yashovchilar uchun issiqlik asosiy muammoga aylanadi. Bu yerda asosiy masala shundaki, aksar koʻp qavatli uylar xususiy shirkatlarga qarashli. Bu shirkatlar orasida sobiq ittifoqdan kelgan muhojirlarga tegishlilariyam bor. Xullas, deyarli barcha koʻp qavatli uylarning menejerlari issiqlik quvvatini shaxsiy odatidan kelib chiqib belgilaydi. Masalan ular uchun normal hisoblangan issiqlik, sizu biz uchun mutlaqo sovuq. Amerikaliklar uchun ayni muddao boʻlgan harorat, sizu biz uchun naq Alyaska havosiday.

Shu bois aksar holatlarda qish mavsumi payt uy ichida ham qalinroq kiyimda yurasiz, bolalar tez-tez shamollab turadi. Masalan oʻzbekistonliklar qishga yaqin koʻmir, gaz balon, tappi va hokazolarni ommaviy sotib olishni boshlasa, aksar AQShdagi oʻzbeklar Tylenol yoki Motrin va yoki Advil sotib olishga kirishadi. Bolalar uchun. Chunki uydagi harorat shunaqaroq boʻladi. Boshqariluvchi issiqlik quvvati bilan aynan AQShda tanishsa boʻladi. Agar bordiyu mahalliy televideniye orqali juda ham qattiq sovuq kunlar kelishi haqida ogohlantirilsa, issiqlik quvvati oshiriladi, hatto yengilroq kiyimda yursa boʻlar darajaga chiqadi. Ammo sovuq kunlar chekindi deyilishi bilan quvvat ham shart chekinadi. Bilib tursangiz zarari yoʻq, bilmasangiz Tylenol, Motrin yoki Advil. Hatto oʻzingizga ham. Bilib tursangiz, u holda darhol issiqroq kiyinib olasiz, bolalarni ham kiyintirasiz.

Ikkinchi muammo ham oʻta tashvishli. Yaʼni qish mavsumida ham baʼzan quyosh chiqib qoladi. Bunday holatni Oʻzbekistonda ham koʻrish mumkin, toʻgʻrimi? Ammo Oʻzbekistonda adashmasam, quyosh chiqishi, koʻp qavatli uylarda (Toshkentda) issiqlik taʼminotining toʻxtatilib turilishiga sabab boʻlmaydi. AQShda boʻladi. Ertalab tursangiz va tashqarida quyosh charaqlab turgan boʻlsa, bilingki, issiqlik taʼminoti toʻxtagan. Amerikaliklar uchun tashqaridagi quyoshning issigʻi yetarli ekan. Har qalay men bogʻlanganda uyimiz menejeri shunday deb izohladi va hatto qoʻshnilarim (amerikaliklar) uchun quyosh payti issiqlik taʼminotining borligi haddan ziyod isib ketishiga sabab boʻlar ekan va ular eʼtirozli qoʻngʻiroqlar qilar ekan. Yaʼni amerikaliklar aslida biroz sovuqroq boʻlishini yaxshi koʻradi, ular uchun oʻzbek sevadigan issiqlik, choʻldagi issiqlik bilan barobar. Madomiki Amerikadasiz, bu holat bilan hisoblashishingiz shart.

Qolaversa aksar koʻp qavatli uylar egalari (ayniqsa sobiq ittifoqdan kelganlar) tejamkorlikni yaxshi koʻradi, koʻp sarflamaslik tarafdori, shu bois issiqlik quvvatini atay pasaytirishadi. Hatto juda ham sovuq boʻlgan kunlarda ham. Baʼzi koʻp qavatli uylarda issiqlik quvvatini har bir xonadon yashovchisi oʻzi belgilab olishi uchun imkoniyat yaratilgan. Bu, yangi davr uylaridagi qulaylik. Ammo uy egalari bu uskunalarning imkoniyatini oʻzlari cheklab qoʻyadi va natijada uy egalari uchun maʼqul sanalgan haroratdan baland haroratga ega boʻlish amrimahol boʻlib qoladi. Agar arz qilsangiz Amerika uchun mavjud harorat normal ekani uqtiriladi. AQShga yangi kelgan paytlarim, ilk qish mavsumida biz turgan uyning haroratini ancha yaxshilab oldik. Oy oxirida uy egasi yetib keldi va gaz uchun juda ham katta miqdorda pul toʻlanganini aytdi. Nega undayligini tekshirar ekan, koʻzi harorat belgilovchi moslamaga tushdi va undagi raqamni koʻrib rangi oʻchib ketdi. Oʻshanda uy egasi, bizdagi maʼqul harorat mana bu, deb ancha past raqamni koʻrsatdi, mening biz uchun bu sovuq degan eʼtirozimga javoban esa, “jemper kiyib olsang boʻladiku”, deb javob qildi.

Demak AQShga otlanar ekansiz jemperlardan koʻproq olvoling. Aksar uylardagaz plitalari elektron plitalarga oʻzgartirilgan. Bunisi biroz arzonroq. Ammo shunda ham, deyarli barcha plitalarga maxsus moslama oʻrnatiladi, ayni moslama plitadagi harorat koʻtarilgan payt avtomatik tarzda plitani oʻchirib qoʻyadi. Uch-toʻrt sekund yoki besh-olti sekunddan soʻng yana yoqiladi, ammo sal qizitib bergach yana oʻchadi. Ana shu tarzda oʻzbekistonliklar choy damlashadi va osh pishiradi. Tabbiy gaz oʻrnatilgan xonadonlarda har qalay bunday moslamalar yoʻq, gazni bemalol ishlatishingiz mumkin, ammo toʻlov oshib ketsa bilingki, uy egasi mehmonga keladi va sizga Amerikada yashash odatlari haqida maʼruza qilib ketadi.

Amerikadagi uylarning hech qaysisida, katta xona, oʻzbeklar mehmonxona deb oʻrgangan xonada chiroq boʻlmaydi. Istagan boshqa xonada boʻladi, ammo bu xonada emas. Nega deysizmi? Bu haqda kelasi suhbatimizda albatta gaplashamiz. Omon boʻlinglar.

Husniddin Qutbiddinov

Pitsburg, Pensilvaniya shtati

Atigi bir necha oy muqaddam telegram tarmogʻida “Xayriya.uz” deb nomlangan guruh tashkil etildi. Dunyoni karaxt qilib qoʻygan virus paydo boʻlishidan ancha oldin. Guruh asoschilaridan biri, hozirda AQShning Sietl shahrida istiqomat qiluvchi vatandoshimiz Farhod Sulton. Dastlab guruh oldiga kichik vazifa qoʻyildi, yaʼni Toshkent viloyatidagi bir nechta oilaga yordam qoʻlini choʻzish. Bugungi, vabo davrida oʻrnatilgan miqdordan ancha kichik boʻlgan miqdor belgilandi. Shu miqdorni yigʻish kerak edi xolos. Yarim soat oʻtar oʻtmas guruh maʼmuri miqdor yigʻilganini aytib, gʻazna yopilganini maʼlum qildi. Yana ikki kun oʻtib, Toshkent viloyatidan harid qilingan mahsulot haqida hisobot keldi, bir necha soat oʻtgach, xonadonlarga tarqatilgani haqidagi hisobot keldi. Bir hafta oʻtib guruh maʼmuri gʻazna yana ochilganini maʼlum qildi, miqdor yigʻildi, gʻazna yopildi, mahsulot haqidagi hisobot, uning ortidan esa tarqatilgani haqidagi hisobot keldi.

Ayni shu tadbir aytib oʻtganimday bir necha oydan beri davom etib keladi. Har hafta. U paytlar hatto Xitoyda ham virus haqida hech gap yoʻq edi. Bugun xayriya ishlari avjida. Deyarli har kuni ijtimoiy tarmoqda navbatdagi xayriya yoki ehsonlar haqida foto hisobotlarni koʻrish mumkin. Davlat idoralari tomonidan uyushtirilganini ham, xususiy shaxslar tarafidan uyushtirilganini ham. Lekin eslaganim guruhning biror joyda foto hisoboti ham chiqmadi, ovoza ham boʻlmadi. “Xayriya.uz” guruhi haqida sahifadagi maʼlumotga koʻra, unda atigi 37 aʼzo bor, ularning maʼlum qismi Toshkentda xayriya yigʻimini qabul qiluvchi, harid qiluvchi va tarqatuvchilar boʻlsa, qolgani oʻsha kerakli miqdorni yigʻib beruvchilar. Miqdor hozir ham, koronavirusdan soʻng ayrim xayriya yigʻuvchilar tarafidan eʼlon qilinayotgan miqdorlardan ancha oz, ammo natijasi ayon.

AQSh garchi dunyoviylikni daʼvo qilsada aslida oʻta nasroniy, aniqrogʻi oʻta dindor mamlakatdir. Shu bois mamlakatning bugun deyarli dunyoni zabt qilgan valyutasida ham “Biz Xudoga ishonamiz” deb yozilgan. Ayrim shtatlardagi, ayrim shaharlarda diniy tarbiya ustunligi bois, bugun Oʻzbekiston va yoki dunyoning boshqa burchlarida namoyish qilinuvchi Xollivud filmlaridagi mundayroq sahnalar kesib tashlanadi. Ha, aynan kesib tashlanadi. Qahramonlarning boʻsa almashuvini ham koʻrish amrimahol. Diniy tarbiyaga zid. Din aralashmagan va oʻz taʼsirini oʻtkazmagan soha deyarli yoʻq desa ham boʻladi. “Amerika Ovozi” oʻz bloglarida avval xabar qilganiday, deyarli har bir mahalla boshida, har bir universitet va yoki maktab yonida albatta cherkov boʻladi. Shu bois bugun Amerikada istiqomat qiluvchi istagan oʻzbek oilasidagi maktab oʻquvchisidan soʻrasangiz, sizga nasroniylar diniga oid anʼanalar haqida batafsil gapirib berishi mumkin.

Diniy tashkilotlar mamlakatga kirib keluvchi har bir millat va xalq egalarini birinchilardan boʻlib kutib oladi va ilk yordamni ham aynan mana shu tashkilotlar oʻz zimmasiga oladi. Ana shu yordamlarning eng keng yoyilgani bu EHSON. AQShda davlat tarafidan diniy tashkilotlardagi kabi ehson ololmaysiz. Davlat nimadir ehson qilishdan oldin insonni obdon taftish qiladi, baʼzan hamiyatingizga tegib ketuvchi savollar beradi. Diniy tashkilotlar esa aksincha, yordam kerakligini bilgani zahoti harakatga tushadi, yagona savoli, oiladagi insonlar miqdori. Yillar davomida shakllangan ana shu odat bora-bora oddiy amerikaliklar tarafidan ham oʻzlashtirila boshlandi. Shu bois bugun Amerikada deyarli har bir yirik savdo markazlari, oʻyingohlar, hayriya tashkilotlari oldida ehson kutilarini koʻrish mumkin. Ularda kiyimlar uchun, oyoq kiyimlari uchun deb yozib qoʻyiladi.

Amerikaliklar orasida urchigan odatlardan biri, ular hech qachon, deyarli hech qachon deyish toʻgʻriroq, ehsonni namoyishkorona qilmaydi. Tilga olganimiz qutilarga kun davomida kimdir nimadir solayotganini koʻrmaysiz. Ammo tungi payt shu tarafga yoʻlingiz tushsa, har bir quti yonida oʻnlab tselofan qoplar turganini koʻrasiz, har birida, ehson uchun deb yozilgan boʻladi. Ana shunday ehson qutilari boʻyicha eng mashhur tashkilot bu The Salvation Army (Najot armiyasi) nasroniy xayriya tashkilotidir. Asli 1865 yili Buyuk Britaniyada asos solingan tashkilot bugun butun dunyoga mashhur. Pitsburgda bundan tashqari uch-toʻrtta yirik oziq-ovqat tarqatuvchi nasroniy tashkilotlar ham bor, ular har haftaning maʼlum kunida shaharning u yoki bu hududida kam taʼminlangan oilalar uchun tekinga oziq-ovqat mahsulotlari tarqatadi.

Qochqinlarga uy joy, uy uchun kerakli jihozlar yetkazib berish bilan shugʻullanuvchi xayriya tashkilotlarining aksari ham nasroniy diniy tashkilotlar. Diniy boʻlmagan xayriya tashkilotlari deyarli yoʻq hisob. Boʻlsa ham juda kam. Mana shu joyida ikki ogʻiz, oziq-ovqat mahsulotlari haqida toʻxtalsam. Zero bugun Oʻzbekistonda aynan mana shu masalada juda ham koʻp eʼtirozli chiqishlar yangramoqda. Dastlab eslatib oʻtish joiz, oziq-ovqat mahsulotlarini, shu bilan birga tekinga ovqat yetkazib berish, ochlarning qornini toʻygʻazish, uysizlarga sovuq va yomgʻirli kunlarda vaqtincha boshpana tavsiya etish ishlari bilan ham asosan nasroniy diniy tashkilotlar shugʻullanadi, davlat tashkilotlari deyarli shugʻullanmaydi. Davlat faqat… keling bu haqda biroz keyinroq. Dastlab oziq-ovqat mahsulotlari haqda.

Oziq-ovqat mahsulotlari odatda u yoki bu oiladagi insonlar miqdoriga qarab taqsimlanadi. Bugungi virusli sharoitda, insonlar bir joyda yigʻilmasliklari, bir bino ichida yonma-yon turib qolmasliklari (zero bu ijtimoiy masofa tartibiga zid – muallif) uchun, oziq-ovqat uchun kelganlar tashqarida, oʻz mashinalarida qoladi va ularga mahsulotlar roʻyxati beriladi. Kaminaga bir amerikalikning tushuntirib berishicha, soʻrovchi shaxs ana shu roʻyxatdan oʻziga kerak boʻlgan mahsulotlarni tanlab, belgilab chiqadi va roʻyxatni tashkilot xodimlariga qaytaradi. Birozdan soʻng, tashkilot xodimlari soʻralgan mahsulotlar ortilgan aravachani olib kelib, mashinaga solib beradi.

Demak, odatda oziq-ovqatlar quyidagicha beriladi: 5 kilogramm kartoshka, 4 kilogramm piyoz, 4 kilogramm sabzi, 5 kg. olma, 5 kg. nok, 5 kilogrammdan mandarin va apelsin, banan, odatda 5 yoki 6 dona. Soʻngra, bir kilogrammdan guruch, lovlagi, 1 pachka makaron, 10 yoki 20 dona tuxum va bir dunyo konservalar. Tovuq goʻshti yoki mol goʻshti, baʼzan choʻchka goʻshti, baliq. Bularning miqdori odatda bir kilogrammdan oshmaydi. Bu koʻproq amerikaliklar uchun odatiy miqdor boʻlgani uchun ham shunday taqsimlanadi. Ikki dona baton noni, toʻrgʻalgan non, shirinliklar va ayrim hollarda 20 yoki 25 dollarlik plastik karta. Odatda bu kartalar u yoki bu oziq-ovqat mahsulotlari savdosi bilan shugʻullanuvchi doʻkonga tegishli boʻladi, siz oʻsha doʻkonga borib, kartadagi summaga yarasha oziq-ovqat mahsuloti va yoki mayishiy boshqa mahsulotlar sotib olishingiz mumkin. Mana shu bir haftalik oziq-ovqat. Bir haftadan soʻng yana borib, yangisini olishingiz mumkin.

Yillab ana shu usulda kun kechiruvchi amerikaliklar bor. Mahsulotlarning sifati haqida odatda baxs qilinmaydi. Amerikaliklar uchun bu oʻta uyatli ish hisoblanadi. Nega bunisi kam, anavisi koʻp degan iddaolar ham qilinmaydi, uyat axir. Mana bu miqdorda, mana bularni oldim deb ovoza qilish odati ham yoʻq amerikaliklarda. Va eng muhimi, ana shu xayriya qiluvchi tashkilotlarning hech qaysisi, xayriya jarayonini video yoki suratga olmaydi, insonlarning bu tarzdagi hayotini oshkor qilish ham Amerikada oʻta uyatli ish hisoblanadi. Baʼzan bu kabi harakatlar jinoyat ishi uchun sabab boʻlishi ham mumkin.

Davlat tarafidan berilajak yordam, odatda jiddiy taftish va surishtiruvdan soʻng boʻladi, odatda bunday taftishga chidab beruvchilar juda kam topiladi, ana shu kamlarning asosiy qismini ham odatda qora tanli amerikaliklar tashkil etadi. Taftish natijasiga qarab, oiladagi insonlar soni inobatga olingan holda insonlarga xalq tili bilan aytganda Food Stamps (oziq-ovqat chiptasi deb olamiz – muallif), davlat iborasida esa SNAP- The Supplemental Nutrition Assistance Program ( Oziq-ovqat boʻyicha qoʻshimcha yordam dasturi) deb ataluvchi yordam ajratiladi. Bu yordam ham plastik karta koʻrinishida beriladi, davlat har oyda bir marta (baʼzan ikki marta – muallif) bu kartaga maʼlum miqdordja pul qoʻyadi va odamlar ana shu pulga oziq-ovqat mahsulotlari sotib oladi.

Alohida eslatish joiz, bu pul oʻzga maqsadlarda sarflanishining imkoni yoʻq, oziq-ovqat mahsulotlari ham pishmagan, xom mahsulot boʻlmogʻi shart. Bundan tashqari davlat tarafidan Cash Assistance (Moddiy yordam) dasturi ham tavsiya etiladi va bu holda oiladagi insonlar sonidan kelib chiqib, davlat tarafidan har oyda insonlar bankdagi hisob raqamiga maʼlum miqdorda pul tushirib beriladi. Bu summa oilaning barcha ehtiyojlariga sarflanishi mumkin. Ammo, moddiy yordamning ham oziq-ovqat boʻyicha qoʻshimcha yordamning ham oʻziga yarasha shartlari bor. U uzoq muddat davomli taqdim etiluvchi yordam emas. Bunday yordamga lozim topilgan shaxs va yoki shaxslarga zudlikda ish topish va ishga chiqish sharti qoʻyiladi va eng asosiysi oʻzingiz ish topishni eplay olmasangiz, u holda davlatning yana bir dasturi avtomatik tarzda ishga tushadi va sizga ish topib beradi.

Faqat bu holda siz bu ishning qanday boʻlishidan qatʼiy nazar, uni qabul qilishga majbur boʻlasiz, aks holda moddiy yordam qayta undirib olinishi mumkin va yoki barcha yordam toʻxtatib qoʻyiladi. Shu bois ham insonlar davlatdan koʻra, diniy tashkilotlar yordamiga koʻproq murojaat qiladi, zero diniy tashkilotlar sizga hech bir shartsiz yordam koʻrsatadi. Aslida bu odat koʻproq musulmon davlatlarda yaxshi yoʻlga qoʻyilgan bolmogʻi lozim edi, zero aynan Islomda ehson va xayriya masalasi oʻta muhim va birlamchi masala oʻlaroq taʼqidlangan. Ammo…

Suhbat avvalida bir guruh vatandoshlarimiz tomonidan tashkil etilgan “Xayriya.uz” guruhi haqida toʻxtalib oʻtdim. Sababi, bu guruh dastlab oʻz oldiga qoʻygan maqsadi boʻyicha xayriya yigʻimini davom ettirib kelyapti va shu kunga qadar bu guruh tarafidan amalga oshirilgan ehsonlar borasida biror eʼtirozli chiqish uchramadi. Hayriya qilishni istagan oʻzbeklarning ham azaliy, ham diniy odatiga binoan hech bir soʻzsiz, ovozasiz amalga oshiraveradi. Zero asosiy maqsad yordam. Ehsonga muhtoj insonlar ham berilganiga qanoat qiladi, zero xalqimiz aytmoqchi “berilgan otning tishiga qaralmaydi”…

Husniddin Qutbiddinov

Pitsburg, Pensilvaniya shtati

Pensilvaniya shtati Pitsburg shahri gʻarbiy qismi (West End) bir mahallar juda gavjum boʻlgan. Hozir esa ancha huvillab qolgan, chunki iqtisodiy vaziyat yomonlashgan. Bu hududning asosiy yashovchilari qora tanli amerikaliklar. Oʻzbekistonlik Sarvar Abdurashidov bu yerda pitsaxona ochgan. Shaharning u qadar gavjum bo’lmagan qismi bo’lsa ham, biznes yaxshi, deydi u.

“Bella Monte” deb nomlangan mazkur pitsaxona haqida hikoya qilishni moʻljallaganimiz bejiz emas. Sababi shuki, yaqindan boshlab pitsaxona ishchilari oʻzbek milliy taomlarini pishirib, vatandoshlarga tavsiya etishni yoʻlga qoʻydi. Pitsaxona rahbari Sarvar Abdurashidov yosh, ammo shunga qaramay oʻta gʻayratli yigit.

Unga koʻra, Pitsburgda chinakam oʻzbekona taomlar tavsiya etuvchi restoranga jiddiy ehtiyoj sezilayotgan edi.

“Soʻnggi toʻrt yil davomidagi barcha urinishlarim, izlanishlarim va olib borgan harakatlarim aynan Pitsburgda vatandoshlar uchun yigʻilib, ham ovqatlanib, ham miriqib dam olishlari imkonini beruvchi maskan ochish edi”, – deydi u.

Oʻzbekona ruhda, mehr bilan tayyorlangan taomlar bir zumda Pitsburgdagi oʻzbeklar eʼtiborini tortgan. Sarvar Abdurashidovga koʻra, ayrim taomlarga oldindan buyurtma berish soni oshgani barobarida oʻzga shtatlardagi shaharlarda ham oshxona ochish takliflari yangray boshladi.

“Bella Monte” pitsaxonasida shu kunlarda mijozlar ixtiyoriga palov, lagʻmon, mampar, dimlama, norin, somsa, non kabob, va boshqa oʻzbek milliy taomlari tavsiya etiladi. Taomlar roʻyxati har kuni yangilanadi va erta tongdan oʻzbeklar eng gavjum boʻlgan ijtimoiy tarmoqlar orqali eʼlon qilinadi.

Sarvar Abdurashidovning aytishicha, oʻzbek taomlariga boʻlgan sogʻinch faqat oʻzbeklarda emas, balki sobiq ittifoq hududidan kelgan boshqa xalqlarda ham yaqqol sezilyapti. Ruslar, qozoqlar, qirgʻizlar va oʻzbeklar taklifiga binoan taomlar roʻyxatini oshirish va restoran hududini kengaytirish masalasi koʻrilmoqda.

“Pitsaxona aslida buyurtmani olib ketishga moʻljallangan, shu yerning oʻzida taomlanish uchun joy kam. Shu bois doʻkonimizning ikkinchi qavatidan qoʻshimcha xonalar olyapman va u yerni aynan bemalol dam olib, ovqatlanib ketish xonalariga aylantiramiz. Pitsaxonaning orqa tarafiga esa, u yerda ozroq yerimiz bor, yozgi yemakxona qilamiz, buning uchun tegishli idoralar bilan barcha kelishuvlarga erishib boʻlingan”, – deydi Abdurashidov.

Pitsaxonadan tayyorlangan lavhamizni quyida tomosha qiling.

Soʻnggi paytlarda bir qator ijtimoiy tarmoqlarda tarqatilgan ayrim videolar va xavotirli ovozalar  uzoq Amerika Qoʻshma shtatlari maktablarida joriy qilingan tartiblar va bolalar xavfsizligi masalalari haqida ikki ogʻiz toʻxtalishga undadi. Toʻgʻri, ikki enlik maqola ichida butun Amerika boʻylab amalga oshirilayotgan chora va tadbirlar haqida aniq-tiniq hikoya qilishning imkoni yoʻq, qolaversa, har shtatning oʻz qoida va tartiblari mavjud. Shu bois bugungi hikoyamizga Pensilvaniya shtatida joriy qilingan va jiddiy amal qilinishi shart boʻlgan chora va tadbirlar haqida toʻxtalamiz.

Avvalo, eslatib oʻtish joiz, Amerikada bolalar oʻn ikki yillik maktab taʼlimiga ega boʻlsalar-da, bu taʼlim 12 yil davomida bitta bino ichida oʻtmaydi. Taʼlim jarayoni uch bosqichda alohida-alohida maktablarga boʻlinadi: boshlangʻich maktab (Elementary school), oʻrta maktab (Middle school) va yuqori maktab (High school). Undan ham avvalroq maktabdan avvalgi tarbiya ham bor (Kindergarten). Bu maktab muddati atigi bir yil.

Maktabdan avvalgi tarbiya muassasasi, umuman olganda, boshlangʻich taʼlim (yaʼni ilk 1-5 sinflar – muallif) maktabi binosida joylashgan boʻladi. Sababi bolalar kelasi 5 yil davomida qatnashlari shart boʻlgan maktablariga koʻnikishlari uchun. Amerikada, xususan, Pensilvaniyada maktabgacha tarbiya sinflarida ham bolalar uchun harflar bilan tanishish, sinfda oʻzini qanday tutish, oʻqituvchi kim, maktab nima, bu haqda maʼlumot beriladi. Garchi bu darslar koʻproq oʻyinlar shaklida, erkin holda oʻtsa-da, asosiy maqsad bolalarni maktabga tayyorlash boʻladi. Ayni mana shu paytdan boshlab bolalarga xavfsizlik borasida ham maxsus darslar oʻtkaziladi. Bolalarga maktabdan qanday chiqish, yoʻlda qanday yurish, yoʻlni aynan qayerda va qay tartibda kesib oʻtish va maktabdan uyga kim bilan va qanday ketish haqda taʼlim beriladi.

Amerika uchun bu juda ham muhim va jiddiy masala. Zero bu mamlakatda bolalarning yoʻqolishi juda ham keng tarqalgan. Maktablarning har biri bolalar ota-onasi bilan muntazam aloqani yoʻlga qoʻyadi, bu uchun bolangizni ilk bor maktabga olib kelgan paytingiz sizdan doim yoningizda boʻladigan telefoningiz raqami, elektron pochtangiz adresi, ishxonangizdagi telefon raqamlari, mashinangizning turi yozib olinadi. Eʼtiborli joyi shundaki, bolaning ikkala ota-onasidan ana shu toʻliq maʼlumotlaridan tashqari zarurat tugʻilsa favqulodda bogʻlanish uchun qoʻshimcha ishonchli shaxs (Emergency contact) telefon raqamlari va elektron adresini keltirib oʻtish soʻraladi. Bunda ana shu ishonchli shaxsning bolaga juda ham yaqin qarindosh boʻlishi zarurligi (toki bolani unga ishonib topshirish mumkin boʻlsin – muallif) urgʻulanadi.

Aytaylik, maktabda qandaydir favqulodda holat yuz bersa, barcha ota-onalarning elektron pochtasi va shaxsiy telefonlariga bu haqda ogohlantiruv maʼlumoti yetkaziladi. Odatda, bunday maʼlumot maktab rahbari yoki oʻquv ishlar boshligʻi nomidan keladi. Maʼlumotda favqulodda vaziyat aynan nimadan iborat boʻlgani va bu holatni bartaraf etish uchun qanday choralar koʻrilgani hamda ota-onalar bolalarini olib ketish uchun kelganlarida nimaga alohida eʼtibor qaratishlari lozimligi bayon etiladi. Eng eʼtiborli tomoni shundaki, bu koʻrinishdagi maʼlumot ketidan, odatda, maktab joylashgan hudud politsiyasi rahbariyatidan ham koʻrilgan chora va tadbirlar haqida batafsil maʼlumot yetkaziladi, toki ota-ona vahima qilmasin. Darvoqe, maktab va politsiya boʻlinmasi oʻrtasida doimiy aloqa oʻrnatilgan boʻlib, agar zarurat tugʻilsa, politsiya maxsus boʻlinmasi sanoqli daqiqalarda maktabga yetib kelishi taʼminlangan. Yana ham eʼtiborli tomoni shundaki, maktab hududidagi politsiya boʻlinmasi sherifi, katta lavozimdagi zobitlari muntazam maktabga kelib turadi va aksar bolalar ularni bir koʻrishda taniydi.

Baʼzan hatto koʻchada, darsdan tashqari kunlari ham politsiya zobitlari va bolalar bir-birini uchratganda amerikaliklarga odat boʻlgan uslubda (xay, xey va hokazo – muallif) bir-biriga doʻstona salom qilishadi. Yaʼni bolalar politsiya xodimlarini, politsiyachilar esa bolalarni tanishadi. Maktab maʼmuriyati va politsiya zobitlariga koʻra, bunday tanish boʻlishlik baʼzi hollarda bolalarning zarurat tugʻilsa yordamni qaysi tomondan olishlarini aniq bilishlarida qoʻl keladi. Maktabga kelgan payt, bolalarni bir vaqtning oʻzida uch-toʻrt maktab xodimlari kutib oladi, ularni oʻz sinflariga kirishdan oldin toʻplanishlari kerak boʻlgan hududga borishlarini nazorat qilishadi. Ota-onaga juda ham kam holatlarda maktab hududiga kirishlariga ruxsat beriladi. Boshqa payt mumkin emas. Katta tanaffus payti ham, maktabning birdaniga bir nechta xodimi bolalar dam olayotgan yoki oʻynayotgan hudud atrofini nazorat qilib turadi. Tashqaridan begona inson kirishiga mutlaqo ruxsat berilmaydi.

Hammamiz bilamiz, ba`zan ob-havo ham inson sog`ligiga jiddiy zarar yetkazishi mumkin. Amerikada maktab muassasalari ob-havoni ham jiddiy o`rganib boradi. Bunda ularga ob-havoni kuzatish markazlaridagi ishchilar yordam qiladi. Zero, ana shu ishchilarning ham farzandi bor. Agar kuchli bo`ron, qattiq sovuq kutilsa va yoki kuchli yomg`ir bo`lishi mumkin payt, ota-onalar elektron pochtalariga maxsus xabar keladi, telefonlariga ovozli ma`lumot qoldiriladi. Ularda ba`zan bolaning ust-kiyimiga jiddiy e`tibor qaratish lozimligi aytiladi, ba`zan darslar bir-ikki soatga kech boshlanishi, ba`zan esa darslar bekor qilingani haqida ogohlantiruvchi xat keladi. Ayrim paytlar (bu ayniqsa Donald Tramp president bo`lganidan so`ng uchray boshladi – muallif) biror shaxs yoki katta yoshdagi bolalar, allaqanday bezorilar maktab eshiklari, ostonasi yoki bolalar o`yingohida bo`lmag’ur irqchilikka oid yozuvlar qoldirsa ham, bolalar ruhiyatiga ta`sir qilmasligi uchun politsiya tavsiyasi bilan darslar yo kechiktiriladi yoki bekor qilinadi va bu haqda ham xat yuboriladi.

Odatda, maktab atrofidagi hudud boʻylab oʻtuvchi barcha yoʻllarga harakatlanish tezligi haqidagi jiddiy ogohlantiruv oʻrnatiladi. Pensilvaniyada maktab yonidan oʻtayotgan avtomobil tezligi soatiga 15 milyadan (24,14 km) oshmasligi darkor. Agar tezlik bu koʻrsatkichdan oshsa, katta miqdorda jarima belgilangan va hatto haydovchilik guvohnomasidan mahrum etilish ham mumkin. Deyarli barcha maktablar atrofida kuzatuv kameralari oʻrnatilgan. Bolalar maktabga kelar va maktabdan ketar paytlari, odatda, maktab atrofi politsiya xodimlari nazoratiga olinadi. Bordiyu bolalar yoʻlni kesib oʻtishlari lozim boʻlgan taqdirda yoʻlovchilar oʻtish joylarida oʻrnatilgan maxsus signallik uskunalar ishga tushadi va mashinalar toʻxtashi lozimligi haqdagi belgi yonadi. Shunga qaramay, deyarli har bir yoʻlovchi oʻtish joyida maxsus shaxslar turadi va ular bolalar yoʻldan oʻtar payt “STOP” belgisini koʻrsatib avtomobil harakatini toʻxtatadi.

Bunday insonlar, amerikaliklar ularni koʻngilli yordamchilar deb atashadi, maktab kunlari erta tong yaʼni soat 07:00 dan 09:00 gacha, tushlik payti soat 11:00dan 13:00 gacha va maktab yakunlangan payt soat 15:00dan 17:00gacha shaharning har bir koʻchasida navbatchilik qiladilar. Zero ular nafaqat bolalar maktabdan chiqqan payt, balki maxsus avtobuslarda uylariga kelganlarida ham, bordiyu yoʻlni kesib oʻtishlari lozim boʻlsa, buning uchun xavfsiz sharoit yaratib beradilar. Aslida maktab avtobuslarining oʻzlari ham ana shunday xavfsiz sharoit yaratib berish uchun barcha zaruriy belgilar bilan jihozlangan. Darvoqe, maktab avtobuslari Amerikada alohida, jiddiy eʼtibor qilinishi shart boʻlgan transport vositasi hisoblanadi. Avtobus sariq rangda boʻlishi ham aslida bejiz emas. Gʻoya mualliflari DuPont (aslida yirik kimyoviy kompaniya – muallif) kompaniyasi mutaxassislariga koʻra, sariq rang har qanday holatda minglab avtotransportlar ichida alohida ajralib turuvchi rangdir. Boz ustiga uning istalgan joyiga qora rangda ogohlantirish yozuvlari yozilganda boshqalarga bu yaqqol koʻrinadi.

Avtobus bolalarni olayotganda yoki aksincha tushirayotgan payt uning old va orqa qismida qizil ogohlantiruv chiroqlari yonadi va haydovchi tarafdan esa “STOP” belgisi ochiladi. Bu holatda yoʻlning ikki yoʻnalishi boʻylab ham harakatlanayotgan avtomobillar toʻxtashi shart. Avtobusning chiroqlari bolalar yoʻlni kesib oʻtib xavfsizroq masofaga yetmaguncha oʻchmaydi va avtobus ham joyidan qimirlamaydi. Avtobus toʻxtab, chiroqlarini yoqib qoʻygan payt uni aylanib oʻtishga uringan, qarama-qarshi yoʻldan oʻtib ketgan yoki yon koʻchaga kirib ketishga uringan har qanday transport vositasi haydovchisi jiddiy va katta miqdordagi jarimaga tortiladi. Taxminan bunday holatda 300 dan 500 AQSh dollarigacha jarima belgilangan, boz ustiga haydovchiga nisbatan ball, ya`ni raqamli jarima miqdor belgilanadi va agar bu miqdor 7 balldan oshib ketsa, haydovchilik guvohnomasi ikki yilga musodara etiladi.

Albatta, shunday choralar joriy qilinganiga qaramay qoidani buzishga urinuvchilar uchrab turadi. Avtobuslar chiroqlarini mensimay oʻtib ketishga uringan va yoʻldan oʻtayotgan bolalarga tan jarohatlari yetkazgan qoidabuzar haydovchilar haqdagi xabarlar uchrab turadi. Aynan mana shu sababli ham Pensilvaniyada barcha yirik avtoyoʻllarda, chorrahalarda, metro bekatlari va koʻpriklar yonlarida va ayniqsa shahar markazi va tez yurar yoʻllarga chiqish koʻchalari oldida yuqorida keltirib oʻtganimiz nazoratchi koʻngillilar turadi. Ular yoʻlning oʻrtasiga chiqib, bolalar avtobusdan tushib xavfsizroq masofaga oʻtib olgunlariga qadar harakatni toʻxtatib turadilar. Har bir maktab yonida avtobuslar uchun alohida hududlar barpo etilgan, bu hududlarga aynan avtobusdan tashqari hech qaysi transport vositasi kiritilmaydi. Avtobuslar bu hududlarga kirar va chiqar payt maktab atrofidagi koʻchalarda oʻrnatilgan svetoforlarda qizil chiroq yonib turadi.

Yuqori sinflar uchun belgilangan maktabga oʻtgunlariga qadar oraliqdagi maktablar oʻquvchilari albatta ota-ona yoki yoshi katta biror qarindoshi kuzatuvida maktabga kelishlari va maktabdan ketishlari shart. Agar bolani olib ketgani hech kim belgilangan vaqtga yetib kelmasa, bola maktab ofisiga (odatda asosiy eshikdan kiraverishda joylashgan qabul boʻlinmasi xonasi – muallif) olib ketiladi va oʻsha yerda yaqinlari kelgunga qadar ushlab turiladi. Garchi oʻquvchining uyi yoʻlning narigi betida boʻlsa ham yolgʻiz ketishiga izn berilmaydi. Qoʻshnilar ham olib ketishi mumkin emas.

Bir misol keltirsam. Amerikada istiqomat qiluvchi oʻzbekistonliklardan biri ishdan biroz barvaqt qaytadi. Shundoqqina uyi yoniga yetganida qarasa maktab avtobusi toʻxtab bolalarni tushiryapti. Vatandosh mashinasidan tushib avtobus yoniga keladi va uning ham farzandi kelgan-kelmaganini qaraydi.

Koʻngilli nazoratchi (aytgancha, bu nazoratchilarda politsiyachilar hushtagi va zudlikda politsiya bilan bogʻlanish uchun maxsus aloqa vositasi boʻladi – muallif) farzandi qaysi maktabda oʻqishini soʻraydi, vatandosh aytadi. Avtobus chindan ham oʻsha vatandoshimizning farzandi taʼlim oladigan maktabga qarashli boʻladi. Nazoratchi koʻryaptiki, ota bor ammo farzand avtobusdan tushmadi. Zudlikda politsiyaga xabar beradi, avtobus haydovchisi oʻz navbatida maktabga shoshilinch xabar yoʻllab yoʻlida davom etadi. Sanoqli daqiqalarda ota yoniga ikki-uch politsiyachi yetib keladi, ayni oʻsha payt shaharning boshqa tarafida maktab yoniga ham politsiya xodimlari, ijtimoiy xizmat xodimlari, tez yordam va zudlikda yordam koʻrsatish xizmati yetib boradi. Bola yoʻq. Tezkor choralar koʻriladi, avtobus yoʻnalishi boʻylab qidiruv ishlari boshlanadi.

Tabiiyki, vatandosh rafiqasiga aytgani botinolmaydi, qoʻrqib ketmasin deydi. Ammo kutilmaganda, voqea joyi, yaʼni avtobus toʻxtashi kerak boʻlgan koʻcha boshida vatandoshning rafiqasi oʻz mashinasida paydo boʻladi. Ayolning yonida esa yoʻqoldi deya gumon qilinayotgan bola ham bor. Maʼlum boʻlishicha, ayol ham ishdan erta chiqqan va farzandini maktabning oʻzidan olib, biroz aylanib kelishni ahd qilgan. Albatta, politsiya ham, ijtimoiy xizmat vakillari ham voqea bu qadar ijobiy yakun topgani bois ortiqcha gap-soʻzsiz tarqalgan. Ammo ertasi kuni maktab maʼmuriyatiga bogʻlanib, bola uyiga albatta avtobusda borishi lozimligi va agar ota-onadan kimdir bolani shaxsan olib ketmoqchi boʻlsa, bu haqda oilaning ikkinchi vakiliga, avtobus haydovchisiga va hatto bolaning uyi yonida turuvchi nazoratchiga xabar berish lozimligi uqtirilgan. Zero bola xavfsizligi eng asosiy vazifa…

Ammo shunga qaramay, Amerika maktablarida koʻngilsiz holatlar uchrab turadi. Maktabga qurol koʻtarib kelish, sinfdoshlarini oʻqqa tutish hollari, giyohvand moddalar savdosi shular jumlasidan. Bunday holatlar va ularning oldini olish uchun koʻrilayotgan choralar haqida esa keyingi safar suhbatlashamiz…

Husniddin Qutbiddinov