Ozodlikka chiqqach AQShga ketgan Umarov ancha vaqt jamoatchilik e`tiboridan uzoqda bo`ldi, siyosiy faoliyatdan chetladi. Yaqinda Berlinda O`zbekistondagi vaziyat muhokama qilingan xalqaro konferensiyada ishtirok etgan muxolifatchi O`zbekistonda ijtimoiy portlash yaqinligini bashorat qiladi. Umarov bilan suhbatimiz O`zbekistonda ijtimoiy portlashga yetaklayovchi sabablar haqidagi savol bilan boshlandi.
S.Umarov va Biritanyaning sobiq elchisi G.Murrey
– O`zbekistondagi bugungi vaziyat albatta Andijon voqealarilaridan va oxirgi hodisalar bir yil avval arab davlatlarida yuz bergan inqiloblar, yaqinda Rossiyada kuzatilgan namoyishlar, shuningdek, Qozog`istonda kechgan voqealardan kelib chiqayapti. Xabaringiz bor, O`zbekiston bu hodisalardan keyin “ga”ykalarni yanada qattiqroq buradi.
Ikkinchidan, hukumatda asosan faqat o`z cho`ntagini o`ylaydigan odamlar o`tirishibdi. Masalan, Karimovdan, uning katta qizidan boshlab hammasi shunaqa. Xullas, O`zbekiston rostdan ham kleptokratik davlat, ya’ni butun respublikani bitta oila nazorat qiladi. Albatta, bu oila ichiga ko`pchilik kiradi, lekin bu oilani boshqarayotgan odam prezidentning katta qizi, hamma yoqqa burnini tiqadi, xohlagan odamdan biznesini tortib oladi, sud qiladi, xullas, hamma joyda uning tegishli odamlari bor .
– O`zbekistondagi ijtimoiy portlash ehtimolini bir qator davlatlarda kechgan inqiloblar, norozilik namoyishlari misolida izohladingiz. Bu ehtimol yaqin orada yuz berishini taxmin qilayapsizmi, umuman bu narsani qanday tasavvur qilayapsiz?
– Albatta, men ham, boshqa birov ham bu portlashlar vaqtini aniq aytib bera olmaydi. Lekin ertami, kechmi boshlanishi aniq. O`zi Karimov vaqtida ketishi kerak edi lavozimidan, u esa aksincha konstitutsiyani buzib yana qayta qoldi o`z o`rnida. Xullas, hozirgi sharoitda bir portlash bo`lishi bu qonuniyat.
Berlin anjumani
– Siz yuqorida keltirgan inqiloblar yoki ommaviy noroziliklar misoliga qaytadigan bo`lsak, bu davlatlardagi voqealarda muxolifatning o`rni muhim bo`lgan, bu borada o`zbek muxolifati faoliyati haqida nima deyish mumkin?
– Bilasizmi, bunday vaziyatlarda muxolifat o`zidan o`zi paydo bo`ladi, masalan, Tunis va Misrdagi inqiloblar o`zidan o`zi alangaladi, hech kim ularga chetdan turib ko`maklashgani yo`q. Bu baribir bo`ladi, buning uchun maxsus ravishda odamlarni ko`tarish shart emas. To`g`ri, 2005-yilda Andijon fojealari paytida odamlarni ko`tarish mumkin edi, lekin biz bunday qilmadik, o`shanda men ham aytgandim, biz qo`zg`olonlarga qarshimiz, bitta Andijonning o`zi bizga yetarli bo`ldi deb. O`shanda, aksincha, biz odamlarni bosdi-bosdi qilib o`tirganmiz, bu narsa bizga kerak emas deb. Boshqalar ham har holda shu narsaga ergashgan, ko`chalarga chiqmagan. Lekin hozir odamlarni o`zi qilib yuboraveradi, biz jim otirsak ham. Lekin shunday bo`lganda inqilob emas bunt, isyon bo`ladi, bular natijasida umuman har xil ko`rinishdagi voqealar kelib chiqishi mumkin.
– So`nngi paytda agar vaziyat shunday ketaversa, O’zbekistonda inqiloblar muqarrarligi haqida tez -tez yozilayapi, lekin ko`plarni inqilob yoki qo`zg`olonlardan keyingi vaziyat qanday bo`ladi, degan savol ham bezovta qilmoqda. Bu haqda, ya’ni vaziyat qanday rivojlanishi mumkinligi haqida biror tasavvurlar bormi?
– Endi mening qarashim shunaqaki, meni qo`llab quvvatlagan odamlar bor edi o`sha paytda. Ular hozir ham bor, qamoqxonada ham menga yordam ko`rsatishdi, shuning uchun ham men qamoqdan tirik chiqdim. Bo`lmasa, meni allaqachon yo`q qilib yuborishardi. Aniqrog`i shunday vaziyat bo`ldi ham, faqat shu qo`llab quvvatlovchi odamlar bo`lgani uchun ham meni yo`q qila olishmadi. Hali vaqti kelganda bu haqda batafsil gapiraman ham. Shuning uchun hozir keyin nima bo`ladi, kim keladi degan savolga kelsak, menimcha hammamiz o`tirishib, fikrlashib olishimiz kerak, aniq bir rejalar bilan chiqishimiz kerak. Men o`sha paytlarda MEKS (Xalqaro Iqtisodiy Maslahat Kengashi) degan g`oyani ko`targan edim. Bu g`oya men qamalganimdan keyin yoshlarimiz tomonidan davom ettirildi. Afsuski, bu g`oyaga hukumat tomonidan biror jiddiy e`tibor berilmadi.
– Xullas, hozircha bu boroda aniq bir tasavvurlar haqida gapirishingiz qiyin…
– Albatta, bu haqda aniq bashorat qilish qiyin, men fol ochmoqchi emasman, lekin hammasi qilinayotgan harakatga bog`liq, demokratik kuchlar birlashib, yig`ilishib aniq bir to`xtamga kelish kerak. Gapning ochig`i, men so`nggi ikki yilda ko`proq salomatligimni tiklash bilan band bo`ldim, chunki qamoqdan chiqqanimdan keyin ahvolim juda og`ir edi, meni qo`yib yuborishlari sababi ham qamoqxonada bir gap bo`lib qolmasin deb qo`rqishdi, chunki shunchalik og`ir edim. Amerikaga kelib davolandim, salomatligimni tikladim, hozir, Xudo xohlasa, ancha yaxshiman.
Berlin, Germaniya
Malik Mansur Toshkent Davlat Universitetini (hozirda O'zbekiston Milliy Universiteti) bitirgan. Professional jurnalist. Bu sohada 1990-yilardan beri ishlab keladi. O'zbekistonda qator nashrlarda faoliyat yuritgan. "Amerika Ovozi" bilan 2002-yildan buyon hamkorlik qilib keladi. Vatandagi siyosat, iqtisod va ijtimoiy hayotni yoritadi. Malik Mansur tanqidiy maqolalari uchun 2010-yilda davlat organlariga tuhmat qilganlik, haqoratlaganlik va jamoat xavfsizligiga tahdid solganlik aybi bilan Toshkentda sudga tortilgan. Jurnalist va uning reportajlarini efirga uzatgan "Amerika Ovozi" bu ayblovlarni asossiz deb hisoblab, sud ishini so'z va matbuot erkinligini cheklash uchun qilingan qadam deb atagan. 
