Astrit Lulushi, Zëri i Amerikës

Shpesh bëhet pyetja se si njerëzit inteligjentë dhe të edukuar mund të besojnë se evolucioni është mit, se ngrohja globale është shaka, se vaksinat shkaktojnë autizëm, apo sistem ideologjik – i njohur për krime – ka qenë i mirë. Këto kundërthënie, shkencëtarët i shpjegojnë me atë që e quajnë logjike e shpërndarë në pjesë të izoluara të trurit, të krahasuara me dhomat e papërshkueshme nga uji të një anijeje.

Koncepti i funksioneve të trurit të fragmentuar, që veprojnë në bashkërendim apo në konflikt, ka qenë thelbi i psikologjisë evolucionare që në fillim të viteve 1990. Sipas kësaj ideje, gjithkush është hipokrit, dhe se truri ka evoluar si një organ për zgjidhjen e shumë problemeve; si një thikë zvicerane shumë funksioneshe, ose si një iPhone për shumë veprime njëherësh. Si në këto pajisje, thonë shkencëtarët, edhe në tru, nuk ekziston ‘e vetmja’ që krijon besime të brendshme të lira nga konflikti. Në fakt, truri është një koleksion pjesësh të ndryshme, që ndërveprojnë shpesh në konflikt me njëra-tjetrën. Një pjesë që e shtynë njeriun drejt ushqimeve të ëmbla dhe të yndyrshme në afat të shkurtër, është në konflikt me atë pjesë të trurit qe vëzhgon imazhin e trupit dhe shëndetit në afat të gjatë. Çdo pjesë e trurit është në konflikt për konkurrencë me njëra tjetrën, si p.sh., pjesa për altruizëm me atë për kopraci, ose pjesa e trurit për të thënë vërtetën me pjesën për të gënjyer.

Ky fragmentim i trurit ndikon, kur teoritë e reja shkencore bien në kundërshtim me besimet e vjetra dhe naive. Studimet kanë treguar se të rejat shkencore pranohen më lehtë kur ato pajtohen perafersisht me besimet e mëparshme naive, ndërsa deklaratat kontradiktore shkencore përpunohen më ngadalë dhe me më pak saktësi, duke sugjeruar se teoritë naive nuk jepen lehtë përballë një teorie shkencore reciprokisht të papajtueshme, dhe bashkëjetojnë me këtë teori për shumë kohë.

Përveç kësaj, logjika e ndarjes së trurit në dhoma të mbyllura, ndikohet nga emocionet morale, të cilat e çojnë njeriun të shtrembërojnë të dhënat dhe provat nëpërmjet një procesi të quajtur arsyetimi i motivuar. Preferenca politike, për shembull, motivon ithtarët të gënjejnë, qoftë edhe duke heshtur, për të mohuar ato që vërtetohen nga faktet mbizotëruese.

Ç’duhet bërë për shembjen e mureve që ndajnë këto “dhoma” të logjikës në tru? Formulë të vetme nuk ka. Por, shkencëtarët rekomandojnë qëndrimin sa më larg informacioneve te gabuara, thash-e-themeve, zhurmave të kota dhe njerëzve që gënjejnë.