Astrit Lulushi, Zëri i Amerikës

Çdo libër autobiografik është akt guximi;  “Jetë nën Diktaturë” nga Hasan Kostreci (2011), është edhe frut i luftës për të mbijetuar, pa metamorfozë. Me dashje ose jo, çdo faqe përmban ushtrime karakteri, të cilat nxisin kuriozitetin rreth personit mbrapa fjalëve. Dhe lexuesit i duhet vetëm pak kohë të ambientohet, ndonjë të kthehet pak prapa, në ato kohë të errëta, siç shtyhet autori në fëmijë 10 vjecar – për të vizituar të atin hedhur diku në qelinë e burgut:

“..vetëm kur u kthjellova, munda të dalloj trupin e një njeriu në çimento…me duar të lidhura me zinxhirë.”

Shkrimtari Hasan Kostreci tregon, siç e ka jetuar, periudhën më të dhimbshme (1945 – 1990), të  vuajtjeve njerëzore ende të pazbardhura plotësisht edhe pse ato shtrihen brenda një harku kohor sa gjysma e historisë së shtetit shqiptar; kohë “..qameti, kur në dorë e kishte marre sojsëzi..”

Autori ndeshet me të vërtetën. Duke përfshirë personazhe realë, libri bëhet pa diskutim i besueshëm. Aty gjënden “prindërit, hallua, vëllai Urani, ime shoqe Flutura, të afërm, miq, shokë si edhe unë vetë”, shkruan Kostreci.

Si mënyrë rrëfimi, autori zgjedh vetëdijen (shkrimtar-vetëdije), metodë “moderniste” e përhapur pas-diktaturës, kur shkrimtari dëshiron që ndjenjat e veta më të thella, t’i bëjë publike, t’i nxjerrë medoemos në sipërfaqe, të tregojë për “atë gjeneratë aq të mirë, të sinqertë dhe patriote…si dhe për atë diskriminim të gjatë dhe të pa merituar.”

Që në krye, Hasan Kostreci nuk e shkëput veten nga shkrimtari. Ai fillon të tregojë sesi u bë pjesë e vuajtjeve vetëm sepse jetoi në një kohë kur regjimi – si një njeri përdhunues – shtyp, dënon, vret nëse ti nuk i shpreh dashuri.

“Jeta nën Diktaturë” (Tirane 2011, 250 fq) i ngjan një ekspozite objektesh të zymta nga dhomat e torturave – fizike e psikike – që hapet me vitet e para (1947) kur pas të çarrave të murit, Hasan Kostreci 4 vjec dhe vëllai Urani pak më i madh, vështronin në heshtje sesi arrestoheshin kundërshtaret e regjimit: hollesi këto që do të percaktonin edhe fatin e familjes Kostreci në vazhdim plot vuajtje, skamje, burgosje, endje, përndjekje fshatrave për bukën e gojës, por edhe mes një urie kulturore.

Eshtë vështirë të thuhet se cfarë e bën këtë liber të këndshëm për t’u lexuar, sepse zymtësia e ngjarjeve nuk lejon. Megjithatë, dhimbja dhe gëzimi janë binjakë; që të zgjedhësh të mirën e t’a vlerësosh, tjetra (e keqja) duhet të provohet. Por “ç’ishtë kjo murtajë?” është pyetje që i riu lexues medoemos duhet t’i bëjë vetes, për të mos rënë në të njëjtin kurth të përsëritjes. Gjithashtu, e keqja nën diktaturë ishte e fundit, por është nxitim të thuhet se kjo e keqe ka marë fund, përderisa shpëtimi ende kërkohet duke ikur.