Ko’plab talabalar va ularning ota-onalari o’qish uchun kollej yoki universitet tanlashda, avvalo, o’quv yurtining reytingiga qaraydi.

Jorjtaun universiteti yaqinda oliy o’quv yurtlarining reytinini belgilashda yangi o’lchov mezonlarini joriy qildi. Unda talabalar oladigan baho, qabul darajasi va imtihonlarga qarab emas, balki o’qish uchun sarflanadigan sarmoya qanchalik o’zini oqlashiga e’tibor berilgan.

Bakalavr darajasini beruvchi to’rt yillik xususiy kollejlar nafaqat o’qishni bitirish bilan, balki oradan 40 yil o’tib ham sarmoyani eng yaxshi oqlaydigan o’quv yurtlari ekani aniqlangan.

“Masalan, Massachusetsdagi xususiy Bebson kolleji 10 yillik qiymati bo’yicha 304-o’rinda, lekin 40 yilda keltiradigan foydasi bo’yicha 7-o’rinda”, – deyiladi Jorj Vashington universiteti e’lon qilgan hisobotda.

Universitet 2500 oliy o’quv yurtiga aynan o’qish uchun sarflangan mablag’ qanchalik o’zini oqlashi mezonidan kelib chiqib baho bergan.

Ro’yxatning boshida Olbani Farmasevtika va tibbiy fanlar kolleji turibdi. Bu yerda yillik o’qish narxi 50 ming dollar atrofida. Uni bitirganlar 10 yilda 385 ming, 20 yilda 1,3 million, 40 yilda esa 2,72 million dollar topadi.

Reytingda mashhur Stenford universiteti 5-o’rinni egallagan. Bu xususiy notijorat o’quv yurti bitiruvchilarga  10 yilda 307 ming, 20 yilda 1,013 million, 40 yilda esa 2,068 millilon dollar qaytarishi aniqlangan.

“Hamma kollejga shuncha pul sarflash o’zini oqlaydimi deb so’raydi. Biz shunga javob topishga urindik. Xarajatlar va foydalar haqidagi bunday ma’lumot nafaqat talabalarga foydali, balki u institutlar mas’uliyatini ham oshiradi”, – deydi Jorj Vashington universitetida shu loyihaga rahbarlik qilgan Antoni Karnival.

Ro’yxatning eng tepasidan qaysi universitetlar o’rin olgan. “Top 20″talikka kirgan o’quv yurtlari ro’yxatiga nazar tashlaymiz. Ularning ba’zilari ko’pchilik uchun notanish va ko’plab reytinglarda ko’rinmaydi.

Albany College of Pharmacy and Health Sciences (N.Y.)
St. Louis College of Pharmacy (Mo.)
Massachusetts College of Pharmacy and Health Sciences (Mass.)
Massachusetts Institute of Technology (Mass.)
Stanford University (Calif.)
Maine Maritime Academy (Maine)
Babson College (Mass.)
Harvard University (Mass.)
Georgetown University (D.C.)
U.S. Merchant Marine Academy (N.Y.)
University of the Sciences (Pa.)
St Paul’s School of Nursing-Queens (N.Y.)
Massachusetts Maritime Academy (Mass.)
Harvey Mudd College (Calif.)
Stevens Institute of Technology (N.J.)
University of Pennsylvania (Pa.)
California State University Maritime Academy (Calif.)
California Institute of Technology (Calif.)
Colorado School of Mines (Colo.)
Bentley University (Mass.)

Ro’yxat boshidagi uchlikni farmasevtika va tibbiyot yo’nalishidagi kollejlar egallagan. Tijoriy foyda olishni ko’zlovchi universitetlar ro’yxatning quyi o’rinlarini band etgan.

AQSh duyoning eng kuchli oliy ta’lim tizimiga ega mamlakat hisoblanadi. Ammo so’nggi yillarda Amerika bu maqomni boy berish xavfi bilan yuzlashmoqda.

Universitetlar raqobat va talabalarning ehtiyojlari o’zgarayotganidan xavotirda. Ekspertlar esa oliy o’quv yurtlarini o’zgarayotgan talablarga mos ravishda yangi uslublarni qo’llashga undamoqda.

Oktabr oyida Ta’lim bo’yicha Amerika kengashi reytingi eng baland 500 ta to’rt yillik kollej va universitetlar o’rtasida so’rov o’tkazdi.

O’quv yurti rasmiylaridan kelasi besh yilda ular yuzlashadigan eng katta muammolar nima bo’lishi mumkinligi haqida so’raldi. Ularga, shuningdek, ta’lim dargohlari bu muammolarni hal qilish uchun qanchalik tayyorligi haqida savol berildi.

So’rov natijasida AQSh oliy o’quv yurtlari eng ko’p yuzlashishi mumkin bo’lgan oltita masala aniqlandi. Ro’yxatning boshidan boshqa oliygohlar bilan raqobat masalasi o’rin oldi. Keyingi o’rinda talaba yoshidagi aholi soni (18 dan 24 gacha bo’lganlar) kamayib borayotgani qayd etilgan.

Ovoz berganlarning 39 foizi noan’anaviy talabalar, ya’ni to’liq ishlab o’qiydigan katta yoshlilar ko’payayotganini alohida tilga olgan. Davlat va shtatdan moliyaviy yordamning kamayayotgani hamda oliy ta’limga xalq ishonchi pasayib borayotgani ham muammolar sifatida tilga olingan. Siyosiy o’zgarishlarning chetdan kelayotgan xalqaro talabalarga salbiy ta’sir ko’rsatayotgani ham xavotirli masala sifatida ko’tarilgan.

Ayni paytda ko’plab universitetlar bu kabi sinovlarga tayyorgarlik ko’rayotgani ham aniqlangan. Masalan, so’rovda qatnashganlarning 89 foizi ishlab o’qiydigan talabalar ehtiyojlariga mos ta’lim dasturlari yaratayotganini ma’lum qilgan.

Ta’lim bo’yicha ekspert Piter Stoukesning aytishicha, kollej va universitetlar bunday o’zgarishlar bilan yuzlashishi tabiiy hol.

Uning qo’shimcha qilishicha, Ikkinchi jahon urushidan so’ng AQShda tug’ilish soni oshgan va bu talabalarning ko’payishiga hissa qo’shgan. 2008-yilgi moliyaviy inqiroz ortidan esa tug’ilish darajasi pasaygan. Ayni paytda shu davrdan boshlab ham ishlab, ham universitetga boradiganlar soni orta boshlagan.

Stroukes fikricha, vaqt o’tib talabalar soni yana oshadi. Ungacha esa universitetlar hozirgi sharoitga moslashishi kerak. Noan’anaviy usullar bilan oliy ta’limni yo’lga qo’yish, masalan, internet orqali o’qitish yoki qisqa muddatli dasturlarni taklif qilish bu kabi muammolar uchun yechim bo’lishi mumkin.

So’rovda aniqlangan boshqa muammolar bo’yicha esa hali aniq yechimlar mavjud emas. Ularni hal qilishga ishonchi komil bo’lgan oliy o’quv yurtlari soni faqat yettitani tashkil etgan.

Ta’lim bo’yicha Amerika kengashi vakili Luis Suaresning aytishicha, odamlar tobora oliy ta’limga xalqqa xizmat emas, balki tirikchilik manbai sifatida qaramoqda.

Chunki, deydi u, ta’lim olish borgan sari qimmatlashib bormoqda. Natijada talabalar moddiy manfaatdorlikni, qarzlarni ertaroq uzishni birinchi o’ringa qo’ymoqda.

Oliy ta’limdagi raqobat ham jiddiy masala. “Amazon” va “Google’ kabi kompaniyalar o’z ta’lim dasturlarini yo’lga qo’yayotgan bo’lsa, Fransiya, Kanada va Avstraliya kabi mamlakatlar xalqaro talabalarni AQShdan tortib olish harakatida.

Natijada AQShning ba’zi oliy o’quv yurtlari hatto yopilishga yuz tutmoqda. AQSh Ta’lim departamenti ma’lumotiga ko’ra, mamlakatda oliy o’quv yurtlari soni o’tgan yili 1998-yildan beri eng quyi nuqtaga tushgan.

Agar universitetlar birgalikda ishlasa, yashab qolish imkoniyatlari yuqoriroq bo’ladi, deydi Suares. Masalan, Jorjiya Texnologiya instituti yangi dasturlar va uslublar bo’yicha o’z g’oyalarini boshqa 50 oliy o’quv yurti bilan baham ko’rmoqda.

Amerika Kollej va universitetlari assotsiatsiyasi prezienti Lin Paskarellaning aytishicha, oliy ta’limga jamoatchilik ishonchini va davlat yordamini oshirish ustida ishlash kerak va bu ikki masala bir-biri bilan bog’liq.

Universitetlar o’zlarining jamiyatdagi muhim ahamiyatini ko’rsatib berishni yaxshi udadlay olmadi, deydi Paskarella. Unga ko’ra, ko’pchilik bugun oliy o’quv yurtlarini talabalar vaqtini behuda o’tkazadigan maskan sifatida ko’radi.

Mutaxassis fikricha, agar amerikaliklar oliy ta’lim haqida ijobiy fikrga ega bo’lsa, shtatlar va federal hukumat yana kollej va universitetlarni qo’llab-quvvatlashni boshlaydi.

Read the rest of this entry »

Katta yoshdagi respublikachilarning aksariyati AQSh kollej va universitetlari mamlakatga salbiy ta’sir ko’rsatadi, degan fikrda. 18 va 29 yosh orasidagi respublikachilar esa bu fikrga qo’shilmaydi. Ayni paytda demokratlarning ko’pi Amerika o’quv yurtlariga yuqori baho beradi. Tafsilotlar bilan men Behzod Muhammadiy.

Demokratlar va Demokratlar partiyasiga moyillar kollej va universitetlar haqida ijobiy fikrda. “Pyu” o’tkazgan so’rovga ko’ra, ularning 72 foizi AQSh oliy o’quv yurtlarining jamiyatga ta’siri yaxshi ekanini aytgan.

Ayova Davlat universitetida siyosatshunoslikdan dars beruvchi Deyvid Andersenning aytishicha, respublikachilarning oliy ta’limga salbiy ko’z bilan qarashi ajablanarli emas.

“Respublikachilar partiyasidagi ayrimlar orasida elitaga va intellektuallarga qarshi kayfiyat kuchli”, – deydi u.

Berklidagi Kaliforniya universiteti hamda Vermontdagi Midlberi kollejida konservativ so’zlovchilarga qarshi yuz bergan zo’ravon namoyishlar ham qarashlar o’zgarishi ortidagi sabab bo’lishi mumkin. Andersenga ko’ra, bu voqealar konservativ qarashlarga moyil matbuot tomonidan keng yoritilgan.

Tadqiqotchi ishonchsizlikni o’z talabalari orasida ham ko’rishini aytadi.

“Studentlar biz muhokama qiladigan mavzular bo’yicha keskin fikrlar bildiradi. Universitetda bo’lishning ma’nosi shu o’zi. Lekin e’tiqodingiz faktlarga qanchalik mos kelishi haqida gaplashishimiz kerak”, – deydi u.

Ogayo davlat universiteti professori Uilyam Ivlendning aytishicha, respublikachilar kollej va o’qituvchilarni yoqtirmasligining boshqa sabablari ham bo’lishi mumkin.

“Davlat yordami qirqilishi natijasida o’qish puli oshar ekan, talabalarning qarzga botishi va o’z pulini qoplay olmasligi ham ko’paydi”, – deydi u.

“Pyu” markazi so’rovida ommaviy axborot vositalari respublikachilar orasida o’quv yurtlaridan ham pastroq baho olgan. So’rovda qatnashgan respublikachilar va ularga moyillarning 85 foizi matbuot AQSh uchun salbiy ta’sirga ega, deb hisoblaydi.

Demokratlar orasida bunday qarash tarafdorlari 46 foiz.

“Pyu” tadqiqotchilari so’rovni AQShning barcha shtatlarida 2504 odam ishtirokida telefon orqali o’tkazgan. Suhbatlar ingliz va ispan tillarida olib borilgan.